UME
Vakum Laboratuvarı
Hakkımızda
Vakum Laboratuvarı, vakum ölçüm bilimi alanında hizmet vermektedir. Ana amacı, uluslararası birimler sistemi SI temel birimlerinden türetilmiş olan basınç birimi pascal’ı (Pa) mutlak basınç (vakum) ölçümleri ile birincil seviyede sağlamaktadır. Temel görevleri, ilgili vakum ölçüm standartlarını/sistemlerini kurmak, devamlılığını sağlamak, geliştirmek, katıldığı uluslararası karşılaştırmalar ile uluslararası ölçüm sistemine dahil olmak ve verdiği hizmetler ile ülke içinde izlenebilirliği sağlamaktır.
Vakum Laboratuvarı, ikincil seviye vakum kalibrasyon sistemi üzerinden kalibrasyon hizmetlerini sağlamaktadır. İzlenebilirliğini, kurmuş olduğu birincil seviye ulusal vakum standardı çok aşamalı statik genleşme sistemi üzerinden yurtdışından bağımsız olarak sağlamaktadır. Laboratuvar ayrıca, helyum sızıntı standartlarının gaz akış oranlarını karşılaştırma yöntemi ile belirleyerek ikincil seviyede kalibrasyonlarını (vakum modunda) gerçekleştirmektedir. Birincil seviyede vakumda gaz akış oranı belirleme ölçümleri için, çok düşük gaz akışlarında sabit basınç gaz akış sistemi (CPFM) performans analiz ve karakterizasyon çalışmaları devam etmektedir.
Faaliyet Alanları ve Hizmetler
Yürütülen başlıca çalışmalar:
Birincil seviye ulusal vakum standardı, uluslararası alanda gerçekleştirilen anahtar karşılaştırmalar (EUROMET kapsamında) üzerinden Avrupa Birliği tarafından kabul görmüştür. Vakum laboratuvarı son olarak, EURAMET.M.P-K15.1 uluslar arası anahtar karşılaştırmasına katılmış (2020), başarılı sonuçlar alarak kabul görmüş ve güvenilirliğinin devamını sağlamıştır. Bu haliyle vakum ölçümlerinde yurtdışı bağımlılığı bulunmamaktadır ve izlenebilirlik laboratuvar içi sağlanmaktadır.
Hizmet verilen başlıca sektörler:
Savunma
Havacılık
Uzay ve Roket Sanayisi
Uçak Bakım
Askeri Elektronik Sanayisi
TSK
İlaç ve Tıp Teknolojileri Sanayisi
Hassas İşleme
İleri Malzemeler
Enerji
Beyaz Eşya
Gaz
Tank
Kalibrasyon ölçüm kabiliyeti:
- Pirani, ısıl iletkenlik ve ısılçift tip vakum ölçerler
- Kapasitans diyafram (CDG) manometreler
- Sıcak ve soğuk katot iyonizasyon vakum ölçerler
- Döner rotorlu tip (SRG) vakum ölçerler
- İkili vakum ölçerler (full range)
- Geçirgen tip helyum sızıntı standardı (vakumda)
| Ölçüm Büyüklüğü ve Kalibre Edilen Cihazlar | Ölçüm Aralığı | Kalibrasyon ve Ölçüm Yeteneği (Genişletilmiş Ölçüm Belirsizliği k=2) , p (pascal) |
|---|---|---|
| Mutlak basınç / Pa / Pirani, Isıl iletkenlik ve Isılçift tip vakum ölçerler | 1 x 10⁻¹ Pa - 1 x 10⁵ Pa | 4,1 x 10⁻² x p -2,0 x 10⁻² x p |
| Mutlak basınç / Pa / Kapasitans diyafram manometre (CDG) | 1 x 10⁻¹ Pa - 1 x 10⁵ Pa | 3,5 x 10⁻² x p – 7,9 x 10⁻³ x p |
| Mutlak basınç / Pa / Sıcak ve Soğuk Katot İyonizasyon Vakum Ölçerler | 1 x 10⁻⁴ Pa - 1 x 10⁻¹ Pa | 1,1 x 10⁻¹ x p - 4,0 x 10⁻² x p |
| Mutlak basınç / Pa / Döner Rotorlu Tip (SRG) Vakum Ölçerler | 1 x 10⁻⁴ Pa - 1 x 10⁻¹ Pa | 9,0 x 10⁻² x p - 3,5 x 10⁻² x p |
* Laboratuvarımız vakum ölçümlerinde yukarıda verilen kapsamlarda TÜRKAK tarafından 2005 yılında akredite edilmiştir.
Danışmanlık hizmetleri
Vakum Laboratuvarı, vakum metrolojisi, vakum ölçerlerin kalibrasyon yöntemleri, ölçüm teknikleri ve belirsizlik hesapları konularında eğitim ve ilgili kuruluşların laboratuvar kurma ve laboratuvar akreditasyonu aşamasında ihtiyaç duyduğu teknik isterler konularında danışmanlık hizmeti vermektedir.
Sunduğu Hizmetler
Kalibrasyon / Deney Hizmetleri
Eğitim Hizmetleri
Danışmanlık Hizmetleri
Teknik Donanım ve Ekipmanlar
Çok Aşamalı Statik Genleşme Sistemi (MSSE1):
Referans standartların izlenebilirliğinin sağlandığı birincil seviye vakum ölçümleri, ulusal vakum standardı “Çok Aşamalı Statik Genleşme Sistemi (Multi-Stage Static ExpansionSystem-MSSE1)” üzerinden gerçekleştirilmektedir. Sistemin çalışma aralığı 9 x 10-4Pa – 103 Pa, bağıl genişletilmiş belirsizlik 2,1 x 10-3 – 9,5 x 10-4 olarak belirlenmiştir. (Görsel 1)
Vakum Ölçer Kalibrasyon Sistemi (VGMS):
Endüstrinin ihtiyaç duyduğu vakum ölçer kalibrasyonları ise “Vakum Ölçer Metroloji Sistemi (Vacuum Gauge Metrology System-VGMS)” üzerinden gerçekleştirilmektedir. 1 x 10 -4 Pa -1,33 x 105Pa çalışma aralığında gerçekleştirilen kalibrasyonlar için bağıl belirsizlik aralığı 8,3 x 10-2 Pa -7,9 x 10-3 Pa’dır. (Görsel 2)
Dinamik Vakum Sistemi:
Laboratuvar, EMRP IND12 “Vacuum metrology for production enviroments” Avrupa metroloji araştırma projesi kapsamında, helyum sızıntı standartları ve MSLD (Mass Spectrometer Leak Detector) kararlılık ölçümleri, RGA (Residual Gas Analyzer) çeşitlerinden biri olan kuadrupol kütle spektrometresi (QMS)’nin zamana bağlı kararlılık ölçümleri ve cihaz kullanım parametrelerinin cihaz hassasiyeti üzerindeki etkilerinin incelenmesi konuları üzerinde çalışmalarını yürütmüştür. Vakum hacimlerinde gaz saflığının belirlenmesi ve vakum şartlarının gözlemlenmesi amacıyla kullanılan kuadrupol kütle spektrometresi kararlılık çalışmaları, dinamik vakum sistemi üzerinde gerçekleştirilmiştir. (Görsel 3)
Helyum Sızıntı Standartları Kalibrasyon Düzeneği:
Gaz akış oranlarını belirlemek amacıyla helyum sızıntı standartlarının kalibrasyonları, referans sızıntı standartları ve ticari helyum sızıntı dedektörü kullanılarak karşılaştırma yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. (Görsel 4)
| Çevresel Parametreler | Olması Gereken Değerler | Toleranslar |
|---|---|---|
| Sıcaklık | 20,0 ºC | ± 0,5 ºC |
| Bağıl Nem | 45 %rh | ± 15 %rh |
* Birincil seviyede vakumda gaz akış oranı belirleme ölçümleri için, düşük gaz akışlarında (hedeflenen çalışma aralığı 4 x 10-12 mol/s – 4 x 10-7 mol/s) sabit basınç gaz akış sistemi (CPFM) performans analiz ve karakterizasyon çalışmaları devam etmektedir.
MEKANİK GRUBU
Projeler ve İş Birlikleri
Laboratuvarın Yürüttüğü Projeler
- TÜBİTAK UME Araştırma Altyapısı Yenileme ve Geliştirme Projesi, Birincil seviye “constant pressure flowmeter” kurulması, 2017-2021
- TÜBİTAK UME Araştırma Altyapısı Yenileme ve Geliştirme Projesi, Mevcut birincil seviye statik genleşme sisteminin yenilenmesi, 2017-2020
- Avrupa Birliği Projesi, 14IND06 pres2vac, “Industrial standards in the intermediate pressure-to-vacuum range”, 2015-2018 (TÜBİTAK UME Basınç Laboratuvarı üzerinden projeye katkı sağlamıştır)
- Development consultancy service program for SASO/NMCC, Stage D-3.24: Gravimetrik yönteme uygun gaz karışım sistemi kurulumu, 2014-2015
- G2BA-E1-01 Dinamik vakum sisteminin geliştirilmesi (2013-2014)
- G2BA-E1-02 Manometrik gaz karışım sisteminin kurulumu (2013-2014)
- Avrupa Birliği Projesi, EMRPIND12 –Vacuum metrology for production enviroments, 2. ve 3.paketler; Görev-3.4 liderliği, 2011-2014
- Birincil seviye çok aşamalı statik genleşme sistemin kurulması, 1996-2000,
İleriye Yönelik Çalışmalar
- Birincil seviye gaz akış oranı ölçümleri (vakumda)
- Birincil seviye dinamik vakum ölçümleri
- Vakum sistemlerinin ölçüm aralıklarının genişletilmesi
Bilgi almak içinİletişime Geçin
E-posta: ume@tubitak.gov.tr
Telefon: 0 (262) 679 5000
