UME
Projeler
Tamamlanan Projeler
Yurt Dışı Destekli Projeler
Proje her katılımcının ulusal mevzuatına uygun nefeste alkol sertifikalı referans malzemesi üretmesi ve bunun için gereken teknik ve cihaz altyapısını kurmayı amaçlamaktadır. Ortaya çıkacak olan ürün alkometrelerin nefes similatörleri ile kalibrasyonu için kullanılacaktır. Günlük olarak kontrol edilen nefeste alkol taramaları ve anlaşmazlık durumunda başvurulan referans laboratuvarların yaptıkları ölçümlerin izlenebilirliği, ya da söz konusu ölçümlerin kalitesinin artırılmasını sağlayacaktır. Proje BAM yürütücülüğünde 10 ülkeden 11 katılımcı ile ortak yürütülecektir.
Bu proje ile küresel ısınmaya sebep olan gazların kaynaklarının (doğal, insan) tespit edilmesi amacıyla yapılan gaz ölçümlerinin yüksek doğrulukla gerçekleştirilmesi için gerekli olan kararlı izotop referans gaz standartların statik ve dinamik olarak hazırlanması ve sertifikasyonu için yeni yöntemlerin geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Bu proje ile kararlı azotdioksit referans standartları geliştirilerek ve güncel ölçüm teknikleri kullanılarak azot oksitten kaynaklanan hava kirliliğinin ölçümlerinde gereken doğruluğa ulaşılması hedeflenmiştir.
Günümüzde, PV panellerin elektriksel güç değerleri IEC 61646 ve IEC 61646 standartlarında belirtilen standart test koşullarına göre belirlenmektedir. Fakat dış ortam koşullarındaki değişimler (farklı ortam sıcaklıkları, ışınım düzeyi, ışın açısı, spektrum ve rüzgar hızı) yıllık ortalama modül veriminde % 20’ye kadar sapmaya neden olmaktadır.
PV Enerate çalışmasında, PV modüllerin elektriksel güç derecelendirmesinin yukarıda belirtilen faktörlere göre yapılması hedeflemektedir.
Proje kapsamında TÜBİTAK UME’nin yapacağı çalışmalar: Referans PV modülün;
• 400 nm ile 1000 nm dalgaboyu arasındaki tayfsal duyarlılık ölçümleri
• 200 W/m2 ile 1000 W/m2 arasındaki ışınım düzeyine bağlı tepkilerinin incelenmesi
• 15 0C ile 75 0C arasındaki sıcaklığa bağlı akım, gerilim ve maksimum güç değerlerinin araştırılması çalışmalarıdır.
Projenin amacı, vektör tabanlı sistemler kullanarak SAR ölçümünü gerçekleştirmek ve taslak IEC 62209-3 uluslararası standardının başarıyla tamamlanması için gereken temel yöntemleri, yazılımları, verileri ve doğrulamayı sağlamaktır.
Doğada zehir etkisi en yüksek elementlerden biri olan cıva (Hg) çevre ile ilgili çeşitli yasal ve prosedürel düzenlemelerle ve uluslar arası anlaşmalarla kontrol altında tutulmaya çalışılmaktadır. Bu projenin genel amacı emisyon kaynaklarından salınan miktarının ve atmosferdeki seviyesinin izlenebilmesine ve kontrol edilmesine yönelik Hg ve farklı formları için SI izlenebilir ölçüm metotları geliştirmektir. Bu yolla projenin ölçümlerin güvenilirliği ve belirsizliği konularında önemli bir gelişmeye yol açması beklenmektedir. Mevcut durumda sadece elemental cıva (Hg(0)) için bulunan izlenebilir ölçüm metotlarının yükseltgenmiş cıva türleri (Hg(II)) için de geliştirilmesine ihtiyaç vardır ve bu projenin ana amaçlarından birini oluşturmaktadır.
Kimyasal metroloji, metroloji alanındaki ihtiyaçlar doğrultusunda giderek artan oranda önem kazanmaktadır. Güvenilir ölçüm sonuçlarına duyulan toplumsal, yasal, uluslararası ihtiyaçlar, ölçüm sonuçlarının karşılaştırılabilirliğini önemli bir unsur olarak öne çıkarmaktadır. Bu projede, gelişmekte olan ulusal metroloji enstitülerinin ve atanmış enstitülerin kimyasal metroloji alanında analitik metotların geliştirilmesi gibi araştırma kabiliyetlerinin artırılması ve gelişmelerin uygulamalar yoluyla izlenmesi amaçlanmaktadır. Proje, SI izlenebilir ölçüm yöntemlerinin geliştirilmesinin yanında ölçüm güvenilirliğinin sürekliliğini sağlamak için referans malzeme hazırlama kabiliyetlerinin kazandırılması ve yeterlilik testlerinin düzenlenmesi konusunda bilgi aktarımı sağlamayı hedeflemektedir.
Proje, göz-içi basınç (IOP) metrolojisinde bir mükemmeliyet merkezi kurulmasını hedeflemektedir. Bu sayede kapasite eksikliği ve/veya farklı öncelikler sebebiyle ülke içinde hizmet veremeyen laboratuvarlar için merkezi bir servis sağlayıcı kurulmuş olacaktır. Servis sağlayıcı oftalmolojik cihazların günümüz ve gelecekteki izlenebilirliğinin sağlanması için kalibrasyon servisleri geliştirecek ve sonrasında edinilen bilgi ve tecrübe diğer Avrupa ülkelerine yaygınlaştırılacak ve diğer medikal cihazların izlenebilirliği için örnek bir zemin hazırlayacaktır.
Projenin amaçları;
• 50 nm’den 500 nm’ye kadar lokal manyetik alanın izlenebilir ölçümleri için metroloji araçları ve yöntemleri geliştirmek
• Manyetik kuvvet mikroskopisi (MFM)’nin SI izlenebilirliği için geçerliği kılınmış kalibrasyon yöntemleri geliştirmek
• Yerinde izlenebilir kalibrasyonlar için referans numuneleri geliştirmek
• Nano ölçekte manyetik ölçümler için IEC standart dokümanını hazırlamak
Bu JRP ile, AC gerilim kuantum aygıtlarına dayanan yüksek doğruluklu ve kullanımı kolay ölçüm sistemleri geliştirilecek. AC gerilim kuantum aygıtları olarak Q-Wave projesi ile 1 Vrms’e ulaşan aygıtlar kullanılacak.
Bu proje ile sağlık sektöründe kullanılan X-ışını üretiminde kullanılan yüksek gerilim cihazlarının kalibrasyonu hassas bir şekilde yapacak bir ölçüm sistemi kurulacaktır.Ayrıca iletim hattı merkezlerindeki VFT ölçümleri yapılacaktır.Bunun yapında DC yüksek gerilim altında Kısmi Deşarj ölçümleri yapan cihazların kalibrasyonu için 1pC altında çıkış verebilen bir PD kalibratör ve PD ölçüm sistemi kurulacaktır. elektrik enerjisinin iletiminde kullanılan DC yüksek gerilim iletim sistemlerinin kayıplarının doğru olarak tespit edilebilmesi, DC yüksek gerilimin düşük belirsizliklerle ölçülebilmesi, güç kalitesinin arttırılması amaçlanmaktadır.
430 K / 1358 K aralığında T-T90 farkının, yüksek sıcaklık akustik gaz termometri ve düşük sıcaklık primer radyometri yöntemleri kullanılarak 5 mK standart belirsizlik ile ölçülmesi.
1 K / 200 K aralığında T-T90 farkının, dielektrik sabiti gaz termometri, kırınım indisi gaz termometri ve akustik gaz termometri yöntemleri kullanılarak 0,5 mK standart belirsizlik ile ölçülmesi.
Sistematik belirsizlik bileşenlerinin belirlenmesi ve düşürülmesi için T ve T-T90 ölçümünde yeni primer sıcaklık ölçüm yaklaşımları geliştirilmesi.
T’nin primer termometre ile dağıtılmasını göstermek ve PLTS-2000’deki (en düşük sıcaklıklarda %6 civarında olan) arkaplan veri uyumsuzluğunun nedeninin belirlenmesi amacıyla (0,9 mK / 1 K arasında ultra-düşük sıcaklık bölgesinde çalışmalar gerçekleştirmek.
Projede geliştirilen teknoloji ve ölçüm altyapısının ölçüm arz zinciri (diğer NMI’lar, akredite laboratuarla, cihaz üreticileri) tarafından ulaşımının kolaylaştırılması.
Nörodejeneratif hastalıklar, yaşlanan modern toplumlarda en önemli sağlık sistemi zorluklarından biridir. Dünyada yaklaşık 45 milyon Avrupa’da ise 6 milyon insanı etkileyen bu hastalıkların önümüzdeki 20 yılda toplumların yaşlanmasıyla iki katına çıkması beklenmektedir. Projede nörodejeneratif hastalıkların yaklaşık %70’ini oluşturan Alzheimer hastalığının tanımlanmasına yönelik metal ve metal içeren biyomoleküllerin ölçümüne yönelik izlenebilir metotların geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Nem ölçümleri alanında gelişmekte olan ülkelerin ve atanmış enstitülerin ölçme ve araştırma yeteneklerinin genişletilmesi amacıyla UME’deki bilginin paylaşımı.
Asifer ve FreeForm mercekler sayesinde optik sistemlerde görüntü kalitesi artmakta; ürün maliyeti, ağırlığı ve ışık enerjisi kaybı azalmaktadır. Asifer ve freeform merceklerin yüksek kalitede üretimi ise, önemli zorluklar içeren, ölçümlerin SI birimi m’ye izlenebilir olmasına bağlıdır. Bu projede birinci hedef least square ve minimum zone metodlarına dayanan ve hesaplama hatası 1 nm’nin altında olan ileri referans değerlendirme algoritmaları geliştirilmesidir. İkinci hedef ise yeni termo-invariant malzemeden asifer ve freeform artefaktlar üretilerek ölçüm belirsizliğinin düşürülmesidir. Diğer bir hedef ise mevcut asifer ve freeform ölçüm cihazlarının ölçüm kabiliyetlerinin artırılmasıdır. Tüm bu hedeflere ulaşılması halinde, şu andaki mevcut ölçüm belirsizliği, 100 nm mertebesinden, proje sonunda 30 nm’nin altına inecektir.
Hastalık yapıcı mikroplar kullanılan ilaçlar ve genetik değişikliklerin etkisi ile mutasyona uğramaktadırlar. Bu yüzden kullanılan ilaçlar etkili olmamaktadır. Bu projede genetik değişikliğe uğramış olan mikropların belirlenmesi için yeni ölçüm metotlarının ve referans malzemelerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Single elektron akım standartları oluşturulacak, oluşturulan akım standartları için ölçüm metotları geliştirilecektir.
Bu projede TUBİTAK UME 1 fA – 100 pA aralığında DC akım üretebilen bir akım kaynağı sistemi geliştirecektir. Ar-ge çalışması; elektronik, yazılım, mekanik ve ölçüm metotları geliştirme kısımlarından oluşmaktadır.
Proje işitme ve iletişim değerlendirmesinin iki önemli hususunun araştırılmasını kapsamaktadır: yetişkinler, çocuk ve yenidoğanların işitme testleri için metrolojik izlenebilirlik sağlayacak yeni nesil evrensel kulak simülatörünün geliştirirlerek tasarımının yapılması ve insanların infarses ve ultraseslere karşı tepkilerinin incelenmesi. Bu doğrultuda potensiyel sağlık risklerinin önlenmesi için yeni iştime değerlendirme yöntemlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir
Bu projenin ana amacı, SI birimi saniyenin gelecekteki tanımını oluşturması beklenen, Avrupa’da geliştirilen dünyanın en iyi optik atomik saatlerinin fiber-optik kablolar aracılığıyla birbirlerine bağlanarak birbirleriyle 1×10-19’dan küçük belirsizlikle karşılaştırılabilmelerinin sağlanmasıdır.
Bu projenin ana amacı, SI birimi saniyenin gelecekteki tanımını oluşturması beklenen, dünyanın en iyi optik atomik saatlerinin Avrupa’da geliştirilmesidir. Projenin hedefi, saatlerin çalışma hızının sadece birkaç saatlik istatistiksel ortalamadan sonra 1×10-18 belirsizlikle belirlenebilmesidir.
Sera gazları arasında büyük önem arz eden CO2, CH4, N2O, F ile küresel ısınmaya dolaylı etkisi olan CO gazlarının izlenebilirliklerinin oluşturulmasına ve geliştirilmesine yönelik metrolojik çalışma ve araştırmaların yürütülmesi bu projenin amaç ve kapsamını oluşturmaktadır.
Avrupada kullanılan biyogaz için hazırlanan Avrupa Birliği mevzuatının ihtiyaçları doğrultusuda biyogazın safsızlığı, nemi, parçaçık miktarı, kalorifik değer ve yoğunluğunun belirmesi için izlenebilir metotların geliştirilmesi ve validasyonu bu projenin amaç ve kapsamını oluşturmaktadır.
Bu proje ile geliştirilen matematiksel ve istatistiksel prosedürler ve güvenlik ölçümleri, elektrik şebekelerinin monitör edilmesi ve kontrolünün sağlanması amacıyla kullanılan sensör ağlarının ileri seviyede ölçümleri için gereklidir. Bu prosedürler, yüksek maliyette cihaz ihtiyacını da azaltacaktır. Ayrıca, mevcut şebekelerin yapısının belirlenmesi ve dağıtım hatları ve kontrollü yüklerde kullanımının optimize edilmesi amacıyla yeni teknikler geliştirilecektir.
Bu EMRP projesinde, gelecek nesil elektrik şebekelerinde geleneksel akım ve gerilim transformatörlerinin yerine kullanılması planlanan dijital ve analog çıkışlı akım ve gerilim sensörlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
III-V grubu malzemelerden oluşacak ve yüksek-verimliliğe sahip malzemeler katman bazında araştırılarak çok-eklemli güneş hücreleri geliştirilecektir. Bu kapsamda çok katmanlı piller ulaşabileceği potansiyel verimde üretilecek ve deneysel olarak incelecektir. Projede UME’nin görev aldığı kısım, geliştirilecek olan üç-eklemli güneş hücrelerinin silikon güneş hücrelerinin kalibrasyon belirsizliğine yakın düzeyde kalibre edilmesi için kalibrasyon yöntemlerinin ve standartların geliştirilmesi olacaktır. Geliştirilecek altyapı ile daha çok-eklemli güneş hücrelerinin kalibrasyonu için de çalışmalar sürdürülecektir.
Avrupa’da 2020 stratejileri arasında yer almaktadır.
Performans talebini geçerli kılmak, kullanıcı güvenini arttırmak, katıhal tabanalı aydınlatmada kullanılan bu ürünlerin geliştirilmesi aşamasında verimliliğinin metrolojik olarak belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
Akkor filamanlı lambaların ölçümlerinin baz alındığı geleneksel optik metrolojisi, OLED, OLED dizilimleri, nano yapılı ve fosforsuz LED’ler ve yüksek güçlerdeki LED’erden oluşan yeni teknolojilere bağlı katıhal aydınlatma ürün (Solid State Lighting, SSL) teknolojisindeki teknik gelişmelerin metrolojik olarak araştırılması, yeniliğin sürüdürülebilmesi, kullanıcının bilinçlendirilmesi ve izlenebilir metrolojik çözümlere ihtiyaç duyulmaktadır. Verimli ve güvenli yenilikçi aydınlatma için metroloji projesinde, Avrupa ülkeleri metroloji enstitüleri ile konsorsiyum, endüstri ve akademik çevre ile yakın işbirliği kurularak, konfor ve güvenlik gibi önemli ayrıntıların dikkate alınacağı yeni nesil SSL ve SSL ürünlerinin ömrü için metrolojik izlenebilirliğin oluşturulması amaçtır.
Biyolojik oluşumların doğru sayımı sağlık, güvenlik, çevre, biyoteknoloji ve gıda gibi birçok alana dayanak oluşturmaktadır. Örneğin, hastaların viral yükü takibi, dolaşımdaki tümör hücrelerinin sayısı, genetiği değiştirilmiş organizmaların tespiti, gıda alerjenleri ve patojenleri gibi alanlarda biyolojik oluşumların sayılarının doğru ölçümü büyük önem taşımaktadır. Biyolojik oluşumlardan DNA kopya sayısı ya da hücre sayısı sıkça başvurulan ölçülen büyüklüklerdir. Ancak bu ölçülen büyüklüklerin belirlenmesi için kullanılan referans bir metot ve/ veya materyali eksiği, bu alanda karşılaşılan en büyük güçlüklerdir. Dolayısıyla, bu durum biyolojik moleküller ve oluşumların ölçümünde izlenebilirliğin sağlanmasında önemli bir sorun teşkil etmektedir. Bu soruna bir çözüm bulmak amacıyla, Bio-SITrace projesinde biyolojik ölçümlerde, saflaştırılmış kalibrasyon materyallerinin uygulanması ve sayım tekniklerinin kullanımı olmak üzere iki anahtar teknik kullanılarak yüksek derece izlenebilirlik sağlanması amaçlanmıştır.
TÜBİTAK-UME Biyoanaliz Laboratuvarı olarak DNA kopya sayısının belirlenmesinde önemli bir aşama olarak kabul edilen DNA ölçüm büyüklüğünü içeren örneğin saflığının belirlenmesi çeşitli soğurum yöntemleri kullanılarak karşılaştırmalı olarak yapılacak; bunun için uygulanabilecek en iyi yöntem belirlenecektir. Ayrıca, projede hücre sayımı için Akış Sitometrisi (Flow Cytometry) tekniğinin referans metod olarak geliştirilmesi kararlaştırılmış olup konuda uzman Alman Metroloji Enstitüsü, PTB Akış Sitometrisi ve Mikroskop Grubu ile TÜBİTAK-UME Biyoanaliz Laboratuvarı arasında ortak çalışmalar yürütülmesi planlanmıştır.
Proje içerisinde referans doğal gazın kimyasal molekül olarak yüzdesel olarak kompozisyonu belirlendi. İdeal gaz denklemi formülü üzerinde ar-ge çalışmaları yapılarak, matrissel yapısı incelendi. Doğalgazın içindeki nem miktarını belirlemek için ölçüm metodları ve ölçüm sistemleri geliştirildi.
Proje içerinde TUBİTAK UME; mikrodalga rezonans prensibi ile nemi ölçebilen cihazı geliştirmek için elektronik, yazılım ve mekanik tasarım, geliştirme, üretim ve karakterizasyon çalışmaları gerçekleştirdi.
Proje ile Çevresel Ölçümler alanında Matriks Referans Malzemelerin laboratuvarların değişen ve artan ihtiyaçları göz önünde bulundurularak üretilmesi hedeflenmektedir.
Proje kapsamında çevresel ölçüm alanında faaliyet gösteren laboratuvarlar ile iletişime geçilerek referans malzeme ihtiyaçları tespit edilecek ve ayrıca proje ortağı ülkelerin CRM öncelikleri ve ortak ihtiyaçları araştırılacaktır.
Proje TÜBİTAK UME’nin koordinatörlüğünde tüm Avrupadan 9 proje ortağı (4 ulusal metroloji enstitüsü, 3 atanmış enstitü ve 2 üniversite) ile birlikte gerçekleştirilecektir. Proje ortakları kabiliyetlerini birleştirerek “Çevresel Ölçümler İçin Matriks Referans Malzemeler”in ISO Guide 34’e uygun olarak üretimi ve sertifikalandırılması çalışmalarını birlikte gerçekleştireceklerdir.
Daha fazla bilgi için lütfen proje anasayfasın ıziyaret ediniz: www.envcrm.com
Bu proje ile;
- Malzemelerin termofiziksel özelliklerinin incelenmesi,
- Kontak ve radyasyon sıcaklığı metrolojisi ile ilgili araştırmalara yeni girişim sağlayacak Avrupa metroloji enstitüleri ve diğer araştırma enstitülerinin ve araştırmacıların sıcaklık standartları ile ilgili konulara erişimini sağlanması,
- Sıcaklık ölçüm ve araştırma kapasitesini geliştirilmesi,
- Gelecekte, malzemelerin termofiziksel özellikleri ve sıcaklık standartları konusunda yapılabilecek her türlü araştırmanın temellerini sağlayarak öncülük etmesi amaçlanmıştır.
Projenin amacı; otomatik olmayan tartım cihazlarının (otomatik gravimetrik dolum cihazları, yakalayıcı tartım cihazları ve araç kantarları ) kalibrasyonu için ölçüm metodlarının geliştirilmesi ve izlenebilirliğin sağlanmasıdır.
Projenin amacı; AC Kuantum gerilim standartları ve bunlarla ilgili araştırmalara erişimi sınırlı olan Avrupa metroloji enstitüleri ya da belirli enstitülerin ve araştırmacılarının kuantum AC gerilim referanslarına erişimini sağlayarak Avrupa ölçüm ve araştırma kapasitesini geliştirmek ve AC kuantum gerilim standartları konusundaki araştırmaların gelecekteki eşgüdümü için temelleri oluşturmaktır.
Proje, enerji santrallerinde, temiz oda teknolojilerinde, petrokimyasal ve tıbbi madde üretimi yapılan alanlarda, nükleer ve zehirli atık depolama alanlarında, endüstriyel üretim ve süreçlerde yenilikleri ve verimliliği desteklemek amacıyla, 1 Pa‘dan 104 Pa’a kadar olan basınç aralığında, Uluslararası Birim Sistemi’ne (SI) göre izlenebilir olarak; mutlak, pozitif ve negatif bağıl basınç ölçümlerinin yapılmasını hedeflemektedir.
17 ülkeden 22 proje ortağının yer aldığı SmartGrids Projesi ile Avrupa’da akıllı elektrik şebeke sisteminin başarılı bir şekilde uygulanması ve yürütülmesini desteklemek üzere bir metrolojik ölçüm altyapının geliştirilmesi amaçlanmaktadır. SmartGrids Projesi; güvenilir ve doğruluğu yüksek fazör ölçme üniteleri (PMUs) kullanılarak akıllı şebekelerin kararlılığının izlenebilmesi için ölçüm altyapısının oluşturulmasını, adil enerji ticaretinin güvence altına alınması için izlenebilir saha enerji ölçüm sistemlerinin geliştirilmesini, sahadaki güç kalitesinin uzaktan kontrollü olarak ölçülebilmesini ve akıllı şebekelerin sistem durumunda network analizini, modellemesini ve simülasyonunu kapsamaktadır.
TÜBİTAK UME bu projede orta ve alçak gerilim elektrik şebekelerinde bulunan dağıtım istasyonlarında güç kalitesi ölçümleri için strateji geliştirilmesi, güç kalitesi ölçümleri ve veri analizinin gerçekleştirilmesi, Elektrik şebekelerinde yerinde güç kalitesi ölçümleri için rehber yayın (Best Practice Guide) oluşturulması aşamalarında görev alacaktır.
Bu proje, sıcaklık birimi kelvin’in daha yaygın ve daha kolay aktarımını desteklemek amacıyla yeni ve gelişmiş tekniklerin geliştirilmesi üzerine yoğunlaşmıştır.
TÜBİTAK UME bu projenin ITS-90’da tanımlı sabit nokta gerçekleştirimlerine dair belirsizliklerin düşürülmesi, ITS-90’ın aktarımını daha gelişmiş bir şekilde sağlamak ve gelecekteki uluslararası sıcaklık ölçekleri için yeni sabit noktalar geliştirilmesi ve Kelvin’e izlenebilirlik kurmada yeni yöntemlerin keşfi iş paketlerinde görev almaktadır.
Bu proje, sıcaklık birimi kelvin’in daha yaygın ve daha kolay aktarımını desteklemek amacıyla yeni ve gelişmiş tekniklerin geliştirilmesi üzerine yoğunlaşmıştır.
TÜBİTAK UME bu projenin ITS-90’da tanımlı sabit nokta gerçekleştirimlerine dair belirsizliklerin düşürülmesi, ITS-90’ın aktarımını daha gelişmiş bir şekilde sağlamak ve gelecekteki uluslararası sıcaklık ölçekleri için yeni sabit noktalar geliştirilmesi ve Kelvin’e izlenebilirlik kurmada yeni yöntemlerin keşfi iş paketlerinde görev almaktadır.
Makine mühendisliği, uzay, enerji ve yapı endüstrisi, emniyet mühendisliği ve testleri için 15 MN seviyesini aşan kuvvet ölçümlerine ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Bu alanlarda etkiyen ve uygulanan kuvvetler, kuvvet ölçme cihazlarına kalibrasyon sırasında montaj koşulları, farklı kuvvet bileşenleri, farklı yükleme profilleri ve farklı zaman etkilerinden dolayı tamamen farklı olmaktadır. Uygulama ve mevcut kalibrasyonlardaki farklılık Bu nedenle, uygun bir transfer standardının izlenebilir kalibrasyonu, endüstriyel uygulamalardaki kuvvetlerin ölçümleri için önemli olup geliştirilmesi gerekmektedir. Bu aynı zamanda Avrupa’daki endüstrinin 30 MN ve ileride 50 MN’a kadar çıkacak olan yoğun taleplerinin karşılanması için büyük kapasitelerde kuvvet kalibrasyonları için gerekmektedir. Bu projenin amacı, büyük kapasitelerde ihtiyaç duyulan transfer standartlarını üretmek, bunlarının kalibrasyonu içn altyapı ve yöntem geliştirmek ve bunun kullanıcıya kadar izlenebilirliğini sağlayacak şekilde dağıtımını yapmaktır. Bu projeye katılan metroloji enstitüleri ve ülkeler PTB-Almanya, CEM- İspanya, CMI-Çek Cumhuriyeti, GUM-Polanya, INRiM-İtalya, LNE-Fransa, NPL-İngiltere, TÜBİTAK UME-Türkiye, MIKES- Finlandiya ve BAM-Almanya’dır.
Projenin toplam bütçesi 2.646.391 EURO ve harcanacak personel zamanı olarak 199.5 adam/ay olarak belirlenmiştir. Bu bütçe ve personel zamanı içinde TÜBİTAK UME’nin payı, bütçe olarak 48.300,00 Euro personel olarak 6.0 adam/ay olarak belirlenmiştir. TÜBİTAK UME olarak toplam 6 tane iş paketi olan projenin aşağıdaki tabloda verilen 5 tane iş paketinde, uzun yıllar kuvvet metroloji alanındaki tecrübesi ile projeye katkı sağlanacaktır.
Biyolojik oluşumların doğru sayımı sağlık, güvenlik, çevre, biyoteknoloji ve gıda gibi birçok alana dayanak oluşturmaktadır. Örneğin, hastaların viral yükü takibi, dolaşımdaki tümör hücrelerinin sayısı, genetiği değiştirilmiş organizmaların tespiti, gıda alerjenleri ve patojenleri gibi alanlarda biyolojik oluşumların sayılarının doğru ölçümü büyük önem taşımaktadır. Biyolojik oluşumlardan DNA kopya sayısı ya da hücre sayısı sıkça başvurulan ölçülen büyüklüklerdir. Ancak bu ölçülen büyüklüklerin belirlenmesi için kullanılan referans bir metot ve/ veya materyali eksiği, bu alanda karşılaşılan en büyük güçlüklerdir. Dolayısıyla, bu durum biyolojik moleküller ve oluşumların ölçümünde izlenebilirliğin sağlanmasında önemli bir sorun teşkil etmektedir. Bu soruna bir çözüm bulmak amacıyla, Bio-SITrace projesinde biyolojik ölçümlerde, saflaştırılmış kalibrasyon materyallerinin uygulanması ve sayım tekniklerinin kullanımı olmak üzere iki anahtar teknik kullanılarak yüksek derece izlenebilirlik sağlanması amaçlanmıştır.
TÜBİTAK-UME Biyoanaliz Laboratuvarı olarak DNA kopya sayısının belirlenmesinde önemli bir aşama olarak kabul edilen DNA ölçüm büyüklüğünü içeren örneğin saflığının belirlenmesi çeşitli soğurum yöntemleri kullanılarak karşılaştırmalı olarak yapılacak; bunun için uygulanabilecek en iyi yöntem belirlenecektir. Ayrıca, projede hücre sayımı için Akış Sitometrisi (Flow Cytometry) tekniğinin referans metod olarak geliştirilmesi kararlaştırılmış olup konuda uzman Alman Metroloji Enstitüsü, PTB Akış Sitometrisi ve Mikroskop Grubu ile TÜBİTAK-UME Biyoanaliz Laboratuvarı arasında ortak çalışmalar yürütülmesi planlanmıştır.
Bu projenin amacı 20 Hz-20 kHz frekans aralığında Josephson köprüleri ve dijital köprüleri kullanarak empedans metrolojisindeki en düşük belirsizlik değerlerini geliştirmektir. Elektrik metrolojisindeki son ilerlemeler sayesinde kalibrasyona ihtiyaç duymayan elektriksel empedans ölçümleri geliştirilecektir. Köprülerin karakterizasyonu için aktif ve pasif standartlar üretilecektir.
TÜBİTAK UME bu projede 1:3, 1:7, 1:15 oranlarında pasif direnç standartları ve ±30◦ , ±60◦ sıcaklık kontrollü faz standartları üretecektir.
Bu projenin amacı, katı malzemelerdeki rutubet ölçümlerinde SI izlenebilirliğinin gerçekleştirilmesi ve dağıtılması ile Avrupa’da tutarlı ve gelişmiş rutubet metrolojisi altyapısını oluşturmaktır. Aşağıda verilen çalışmalar ile bu amaca ulaşılacaktır:
- Kesin gerçekleştirme yöntemleri, yeni birinci seviye standartlar, yeni veya adapte edilmiş SRMler ve yeni transfer standart cihazlar geliştirmek.
- Coulometric Karl Fischer titration cihazına/yöntemine bağlı rutubet ölçümlerini gerçekleştirmeyi ilerletmek.
- Taşıma ve kullanma sırasında rutubet değişim etkilerinin belirlenmesi ve azaltılması için yöntemler geliştirmek.
- Yüzey rutubet ölçer cihazları için yeni kalibrasyon sistemleri/yöntemleri geliştirmek.
- Belirsizlik hesaplamaları için rutubet değişimlerini içeren modelleme ve analiz araçları geliştirmek.
Bu projede TÜBİTAK UME;
- Gravimetrik yöntemle SI rutubet biriminin gerçekleştirilmesi sırasında ölçümlere ait belirsizlik bileşenlerinin belirlenmesi ve belirsizlik hesaplamaları konusunda bir adet makale hazırlanması,
- Plastik ve kağıt malzemelerin yüzey rutubetini ölçen sensörlerin kalibrasyonu için sistem tasarlanması ve test ölçümlerinin yapılması,
- Kağıt malzemede rutubet ölçümleri ve belirsizlikleri konusunda rapor hazırlanması,
- Rutubet metrolojisi alanında yeni/geliştirilmiş kalibrasyon, numune alma/taşıma ve ölçüm hizmetlerinin başlatılması çalışmalarını yürütecektir.
Elektriksel işaret veri dönüştürücülerle sayısallaştırıldığında, elde edilen sayısal verilerden işaretin etkin değeri, tepe değeri, harmonik bileşenleri hesaplanabilmektedir. Hassas tüm devre üretim teknolojisindeki gelişmeler veri dönüştürücülere, örnekleme hızı ve doğrulukta, kademe atlatmıştır. Ancak sadece işaretin RMS değerini belirleyen kurulu AC gerilim metrolojisi, sayısal metrolojinin ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. AC gerilimler için Josephson etkisine dayanan kuantum gerilim standardına doğrudan izlenebilirlik kurulması, böylelikle sayısal metrolojinin ihtiyaçları doğrultusunda veri dönüştürücülerin testlerinin gerçekleştirilebilmesi bu projenin amacıdır.
TÜBİTAK UME bu projede:
- Metrolojik vasıflı işaretlerin örnekleme teknikleriyle üretilmesinde ve ölçülmesinde olması muhtemel hata kaynaklarını belirlemeyi ve bu hata kaynaklarının etkilerini analiz etmeyi,
- Yüksek hızlı ADC testleri için DAC tabanlı sentezleyicinin ve test düzeneğinin geliştirilmesine, yazılım ve donanım geliştirerek destek vermeyi,
- Örnekleme tekniklerinin geçerli kılınmasına, DAC tabanlı sentezleyicileri termal transfer teknikleriyle ölçerek aldığı ölçüm sonuçlarıyla destek vermeyi planlamaktadır.
Buzdolabı, çamaşır makinası elektrik süpürgesi vb. teknik ürünlerin akustik özellikleri ses gücü, cinsinden verilmektedir. Ses gücünün direk olarak ölçülmesine yönelik bir standart ve prosedür olmaması nedeniyle, ürünlerin ses gücü düzeylerinin deneysel olarak belirlenmesi ses basınç düzeyi ölçümleri üzerinden yapılmaktadır. Ses gücü, deney düzeneğinde sadece belirli parametrelerin sınırlanmasıyla ölçülen ses basıncı verileri üzerinden hesaplanabilmektedir. Ses gücünün belirlenmesine yönelik birden fazla standart mevcuttur. Bu standartlar arasında olan uyum eksikliği hem hesaplanan ses gücü değerlerinin farklı, hemde ses gücü ölçümlerindeki belirsizliğin bir dB’den büyük tek rakamlı haneler düzeyinde olmasına neden olmaktadır. Bunun sonucu olarak gürültü korunumu ve ölçüm sonuçları için tanımlanan yasal gereksinimler arasındaki çelişkilerin çözümlenmesi imkansız hale gelmektedir. Bu EMRP-JRP araştırma projesinin amacı; ses gücü birimi büyüklüğü olan Watt’ın izlenebilirliğinin sağlanması ve farklı ses gücü sonuçlarındaki çelişkilerin yarattığı problemin ortadan kalldırılmasıdır.
Bu projede 5 iş paketi (İP) bulunmaktadır.
- İP1 iş paketinde birincil referans standart ses gücü kaynağının titreşen bir plaka kullanılarak temeli üzerinde geliştirilmesi ve doğrulama deneylerinin yapılmasını kapsamaktadır.
- İP2 belirlenecek uygun bir transfer standart üzerinden ses gücü biriminin yaygınlaştırılması için gerçekleştirilecek araştırma ve ölçümleri içermektedir.
- İP3 makina gürültüsü üzerinde yapılacak uygulama ölçümler üzerinde odaklanmaktadır.
- İP4 JRP’nin yaygın etkisi ve katmadeğeri üzerine yapılacak faaliyetleri içermektedir.
- İP5 ise proje yönetim iş paketidir.
UME ses gücü biriminin yaygınlaştırılması iş paketinin (İP2) sorumluluğunu almıştır. Bunun haricinde diğer iş paketlerinin hepsine de araştırma ve ölçümler gerçekleştirmek amacıyla dahil olmuştur. Bu proje sonucunda UME ve projeye katılan diğer enstitülerin her birinde, birincil seviyeli referans ses gücü kaynağı imal edilmiş ve kurulmuş olacaktır. Birincil seviyeli ses kaynakları kullanılarak ses gücü birimi transfer standart üzerinden ikincil seviyeli laboratuvarlara ve endüstriye yaygınlaştırılmış olacak ve böylece ses gücü biriminin izlenebilirliği geliştirilen referans standart üzerinden sağlanmış olacaktır.
Metroloji perspektifinden bu proje, Boltzmann katsayısı üzerinden yeniden-tanımlanması önerilmiş olan kelvin’in gerçekleştirimini ve aktarımını desteklemeye odaklanmıştır.
TÜBİTAK UME bu projenin yüksek sıcaklıklarda termodinamik sıcaklıkların gerçekleştirimi ve aktarımı için yüksek sıcaklık ötetik sabit noktaların ölçümlerinin yapılması, T-T90 farkının ultra-düşük belirsizliklerle tayini amacıyla yüksek sıcaklık (>500 K) uygulamaları için mikrodalga prob ve kablo prototiplerinin sağlanması iş paketlerinde görev almaktadır. Proje hakkında detaylı bilgiye http://projects.npl.co.uk/ink/ sayfasından ulaşılabilir.
JRP’nin amacı, Uluslararası Prototip Kilogram (IPK) referansı ile yüksek doğruluklu Planck sabitiyle gerçekleştirilen kütle biriminin yeni ve mevcudu arasında sürekliliğini sağlamaktır. Bu proje ile;
- Planck ve Avogadro sabitlerinin belirlenmesi için uygun artifaktların geliştirilmesi ve değerlendirilmesi,
- Hava – vakum deneyleri arasında kütle transferi için uygun aparatlar ve prosedürlerin oluşturulması,
- Farklı koşullarda gerçekleştirilen kütle biriminin iletimi ve muhafazası(orta vadeli) için metrolojiksel alt yapının geliştirilmesi ve uygun koşullarda saklanan kütle artifaktlarının kararlılığının incelenmesi,
- Yüzey analiz teknikleri geliştirilmesi ve adapte edilmesi,
- Birincil seviye kütle standartlarının temizliği için tekrarlanabilir temizlik metotlarının geliştirilmesi ve doğrulaması,
- Kilogram birimi için öz belirsizlik bileşenlerinin tanımlanması ve belirsizliğin izlenebilirlik zinciri vasıtasıyla aktarılması hedeflenmektedir.
Bu projede TÜBİTAK UME;
İş Paketi 1 – Tekrar tanımlanan kilogramın iletimi ve muhafazasını sağlamak için uygun arttifaktların geliştirilmesi ve değerlendirilmesi çalışmalarında;
- AFM ve Perthometer cihazı kullanılarak, transfer kütle standardı olarak kullanılacak malzemelerin homojenliğinin ve temizliğinin belirlenmesi,
- Referans kütle standardı olarak kullanılacak olan kompozit malzemelerin homejenliğinin ve yüzey prüzlülüğünün ölçülmesi ,
- AFM ve Perthometer cihazı kullanılarak numunelerin yüzey polisajının ölçülmesi ve değerlendirilmesi,
İş Paketi 2 – Vakum ve hava arasında kütle transferi için tekniklerin ve prosedürlerin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi çalışmalarında;
- Farklı malzemelerden imal edilmiş olan kütle standartlarının 10-6 hpa – 103hpa basınç aralığında gravimetrik ölçümlerin yapılması,
- Kilogram artifaktlarının hava-vakum transferi için seçilen metotların doğrulanması,
İş Paketi 3 – Hava, vakum ve seçilen gaz arasında artifaktların yüzeyindeki dinamik değişimler ve yüzey etkileri çalışmalarında;
- Statik ve dinamik faz için uygun analiz yöntemlerinin seçilmesi, doğrulanması ve tanımlanması,
- XPS cihazı kullanılarak, statik vakum fazında yüzey analizlerin yapılması,
İş Paketi 4 – Muhafaza, temizlik ve taşıma metotlarına odaklanarak kütle kararlılığının değerlendirilmesi çalışmalarında;
- BIPM, Soxhlet ve ultrasonik temizlik metotları kullanılarak temizlik tekniklerinin etkinliğinin ve uygunluğunun araştırılması,
- Birincil seviye kütle standartlarının karşılaştırmalı ölçümlere katılım
faaliyetlerini yürütecektir.
Bu projenin amacı, enfeksiyon hastalıklarının hızlı tanısında, gözetiminde ve izlenmesinde, mevcut moleküler yaklaşımların etkinliğinin desteklenmesi ile yeni ölçüm süreçlerinin ve validasyonlarının gerçekleştirilmesidir. Projenin nihai hedefi, metrolojik yöntemleri kullanarak, ölçümlerin güvenliği, kesinliği, karşılaştırılabilirliğinin ilerletilmesinde ve izlenebilirliğinin sağlanmasında gerekli yolları oluşturmaktır.
TÜBİTAK UME bu projede; klinik örneklerdeki hastalık etkeni mikroorganizmaların yüksek doğrulukla ölçümleri amacıyla kullanılabilecek yöntemlerin geliştirilmesi; farklı tür örnekleri kullanarak gerçek zamanlı PZT yöntemleri ile sayısal PZT (dPCR), akışlı hücre sayar (flow cytometry) ve mikroskopla sayım yöntemlerinin karşılaştırılması çalışmalarını yürütecektir.
Bir uzunluk ölçümünün izlenebilir olması, bu ölçümün metre birimine izlenebilir olması ile sağlanmaktadır. Metre ise ışığın vakum içindeki hızı (c) ve saniye birimi ile ilişkilidir. Tanım olarak; “Metre, ışığın vakum ortamda 1/299 792 458 saniyede katettiği yol (mesafe)dir”.
Nanometre, metrenin milyarda biridir. Sub-nm ise 1 nm’den de küçüktür. Metroloji ve endüstri alanlarındaki bazı uygulamalar, bu bölgedeki gelişmiş doğruluğa katiyetle ihtiyaç duymaktadır.
6 desteklenmiş, 1 desteklenmemiş proje katılımcı ortağı ulusal metroloji enstitüsü ve 2 üniversite tarafından yürütülen bu proje, Almanya Metroloji Enstitüsü (PTB) tarafından koordine edilmektedir. Proje, günümüzde en yüksek hassasiyet ve doğruluğa ihtiyaç duyan uzunluk ve yerdeğiştirme ölçümlerinde en sık kullanılan lazer interferometreler ve kapasitif sensörlerin izlenebilirliklerinin geliştirilmesini amaçlamaktadır.
Bu proje kapsamında, x-ışınları interferometresi (NPL, İngiltere) ve (diferansiyel) Fabry-Perot interferometresi (TÜBİTAK UME) arasında detaylı karşılaştırma ölçümleri yapılacaktır. Her iki interferometrenin pikometre yerdeğiştirme ölçüm metrolojisi için uygunluğunun demonstre edilmesi amacıyla, x-ışınları quadrature ve/veya sub-quadrature fringe yerdeğiştirme ölçümleri gerçekleştirilecektir.
TÜBİTAK UME kapasitif sensör referanslanması, karakterizasyonu ve kalibrasyonu konularındaki çalışmalara da katılacaktır. Kapasitif sensörlerin sub-nm yerdeğiştirme ölçümlerinin geniş ölçüm aralığında gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
Proje hakkında detaylı bilgiye http://www.ptb.de/emrp/882.html sayfasından ulaşılabilir.
İlaç dağıtımı, iyileştirici etki elde etmek için, eczacılık yöntemi ile birleştirilen bir prosestir. Tipik olarak, ilacın kendisi ve dağıtılan ilacın miktarı en önemli parametrelerdir. Ancak, güvenli ve sağlıklı bir şekilde tedavi için önemli olan doğru oranda ilacın gerçek akış debisi ile verilmesidir. Şu anda metrolojik altyapı, ilaç dağıtım uygulamaları için tamamen gelişmiş değildir. Bu müşterek araştırma projesinin amacı, ilaç dağıtımını daha güvenilir ve kesin yapmaktır. Bu çalışma, VSL, CETIAT, CMI, DTI, IPQ, METAS ve TÜBİTAK-UME gibi ulusal metroloji enstitülerinin ortaklaşa çalışmasıyla yapılmaktadır.
TÜBİTAK-UME bu proje içerisinde, mikro-akış ölçen debimetrelerin karakteristiklerini ve ilaç dağıtım cihazlarının performansını belirleme çalışmalarına katılacaktır. Bu amaçla, PIV sistemi ile çok düşük debilerde çalışan coriolis debimetrelerin farklı akış şartlarındaki hız profilleri çıkarılacak ve şırınga ve peristaltik pompa gibi ilaç dağıtımında kullanılan cihazların akış karakteristiklerinin, başlangıç zamanı ve kullanılan aksesuarlara göre değişimi incelenecektir. İlaç dağıtımının içerdiği düşük akışlar(100 ml/min’nin altında) ve çok düşük akışlar (10 ul/min) için çalışmalar yapılacaktır.
Bu Avrupa Birliği Projesiyle, sağlık alanında ultrasonik uygulamalarda, tedavi planı ve risk değerlendirmesi için ultrasonik doz tanımının metrolojik altyapısı (tanımlar, geçerli ölçüm ve modelleme yöntemleri) oluşturulacaktır. Yöntemlerin karşılaştırılması ile ölçüm metotları ve geliştirilen teorik model iyileştirilecektir. Klinik uygulama ise, geliştirilen yöntem ile hastada uygulama arasında tedavi planlamasını geliştiren bir bağ oluşturacaktır.
UME, WP7-Yaygın Etki iş paketinin sorumlusudur. UME proje ortakları arasında tüm dokümanların paylaşılabildiği bir platform oluşturmuştur. Yaygın etki, yayınlar, web sayfası uygulamaları, çalıştaylar ve kongreler yoluyla arttırılacaktır. UME doz belirlenmesi için ultrasoniğin dokuda sıcaklık ve görsel/optik etkilerini ölçmek için yöntemler geliştirecektir. UME ayrıca doz ölçümleri karşılaştırmasına katılacaktır.
Proje hakkında detaylı bilgiye www.duty-project.eu sayfasından ulaşılabilir.
Bu projeyle, işitilemeyen sesin insan tarafından algılanması ve algılama eşik değerlerini oluşturarak etkili güvenlik tedbirlerinin alınabilmesi amacıyla gerekli metroloji altyapısının oluşturulması için çalışmalar yapılmaktır. Proje ayrıca iyi kalitede ve güvenilir bir evrensel kulak simülatörü geliştirerek, modern odyolojik tecrübelerle bağlantı kurmayı amaçlamaktadır.
UME yeni geliştirilen kulak simülatörünün akustik özelliklerini (akustik transfer empedans gibi), modifiye edilmiş karşılıklık kalibrasyon düzeneğinde IEC 60318-1 standardına göre karakterize edecektir. UME ayrıca yeni geliştirilmiş kulak simülatörünün klinik alandaki performansını, projede kolaboratör olarak yer alan Marmara Üniveristesi Tıp Fakültesi Odyoloji Bölümü ile birlikte belirleyecektir.
Proje hakkında detaylı bilgiye www.ears-project.eu sayfasından ulaşılabilir.
2012 yılında başlayan EMRP HLT 05 “Metaloproteinler için Metroloji” Projesi, 5 Avrupa Metroloji Enstitüsü ve 3 kuruluş olmak üzere toplam 8 proje ortağı tarafından oluşturulan bir proje olup Avrupa Metroloji Araştırma Programı (EMRP) tarafından desteklenmektedir. Projenin amacı, medikal alandaki teşhislerde insanlardan alınan örneklerdeki analitlerin EN ISO 17511:2003 standardının gerekliliklerini sağlamak amacıyla doğru ve karşılaştırılabilir olarak tayin edilebilmesi için referans ölçüm prosedürlerinin oluşturulması ve bu metotlarla SI birimlerine izlenebilirliğinin sağlanmasıdır.
TÜBİTAK UME proje kapsamında birincil seviye ölçüm metodunun oluşturulması, bu metot ile yapılacak ölçümler için malzemenin üretilmesi ve karakterizasyonu aşamalarında görev üstlenmektedir. Oluşturulan prosedürler klinik laboratuvarlarla ve araştırma merkezleri ile uluslararası dergilerde yayınlanacak yayınlar, kongre ve konferanslarda sunulan bildiriler yardımıyla paylaşılacaktır.
MeteoMet, iklim değişikleri ölçümlerinde izlenebilirlik, atmosferdeki sıcaklık, basınç, nem, rüzgar hızı ve yönü, güneş radyasyonu ve ölçülen parametrelerin birbirlerine olan etkisi üzerine odaklanmış bir EMRP (European Metrology Research Programme) Projesi’dir.
TÜBİTAK UME tarafından farklı sıcaklık ve nem aralıklarında ultrasonik anemometrelerin kalibrasyonuna olan etkilerini araştıracak, bu cihazların pratik olarak yerinde kalibrasyonu için prosedür oluşturma çalışmaları gerçekleştirilecektir.
Bu projenin amacı dinamik koşulların geçerli olduğu, dinamik basınç, kuvvet ve tork ölçümlerinde metrolojik olarak izlenebilirliğin sağlanması için temel ihtiyaçlar doğrultusunda altyapıyı geliştirmektir. Dinamik ölçümler; otomotiv endüstrisi, uçuş güvenliği sistemleri, malzeme testi ve sensör üretimi gibi alanlarda karşımıza çıkmaktadır. Proje ile doğrulaması yapılmış SI biriminin ilk kez oluşturulması, ölçüm belirsizliği tahmini için rehber dokümanların oluşturulması ve dinamik mekanik ölçümlerin sertifikalandırılmasının sağlanması hedeflenmektedir.
TÜBİTAK UME bu projede endüstriyel kullanıcılara primer dinamik basınç standartlarına izlenebilir ölçüm altyapısının geliştirilmesi amacıyla; farklı basınç iletim ortamlarının dinamik basınç dönüştürücüleri performansına etkisinin araştırılması ve ikincil dinamik basınç standartlarının oluşturulması faaliyetlerini yürütecektir.
Proje ile, Su Çerçeve Direktifi (WFD)’ nde belirtilen, önerilen düşük çevresel kalite standardı (EQS) konsantrasyonlarında, zemin ve yüzey sularındaki önemli tehlikeli maddeleri analiz yeteneğine sahip referans izotop seyreltme yöntemlerinin geliştirilmesi ve doğrulanması için çalışmalar gerçekleştirilecektir. Projede üç analit üzerinde çalışılacaktır. Bunlar; Tributilkalay (TBT), Polibromlu Difenil Eter (PBDE) ve Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH)’ dır.
TÜBİTAK UME, toplam su örneklerinde AB Su Çerçeve Direktifi’ nin gerektirdiği konsantrasyon seviyelerinde Tributilkalay (TBT), Polibromlu Difenil Eter (PBDE) ve Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH) için ölçüm prosedürü geliştirecek ve doğrulayacaktır. Çeşitli ekstraksiyon, türevlendirme ve ön zenginleştirme metodları optimize edilecektir. Kalibrasyon standartlarının karakterizasyonu yapılacak ve IDMS algılama teknikleri geliştirilecektir.
Proje hakkında detaylı bilgiye http://www.emrp-waterframeworkdirective.bam.de sayfasından ulaşılabilir.
Bu proje, 12 proje ortağının oluşturduğu EMRP (European Metrology Research Programme) Projesi olup 2,8 milyon Avro bütçe ile Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmektedir. Şimdiye kadarki çalışmalarda kararlı şartlar altında saf gazların kullanımı ile toplam basınç ve ikincil seviye sızıntı standartlarının oluşturulması üzerine yoğunlaşılmıştır. Projenin amacı, endüstriyel süreçleri kontrol edebilmek için ölçülebilir olması gereken kısmi ve hızlı dinamik basınçlar ile sızıntı ölçümleri için standartların kurulması, yeni yöntemlerin geliştirilmesi ve bilgi birikiminin sağlanmasıdır. Oluşturulacak standardizasyon endüstride karşılaştırılabilir ölçümlere olanak tanıyacaktır. Bu proje, dinamik basınçlar için bir yol açacağı gibi, kısmi basınçlar, gaz salınım oranları ve sızıntı ölçümleri için izlenebilirlik kuracaktır.
TÜBİTAK UME, kısmi basınç ölçümleri ve sızıntı ölçümleri konularında bir tanesinde liderlik olmak üzere ilgili görevlerde çalışacaktır. Bu amaçla, sızıntı ölçümlerinde çevresel etkilerin incelenmesi çalışmalarının yanı sıra fonksiyonel parametrelerin farklı gazlar için Quadrupole Mass Spectrometre (QMS) ölçümleri üzerine etkileri ve QMS’in zaman içerisindeki kararlılık ölçümleri çalışmalarını yürütecektir. Bu çalışmalar ile tüm dünyada eksikliği hissedilen ilgili konularda yeni ölçüm prosedürleri ve standartların oluşturulmasına katkı sağlayacaktır.
Proje hakkında detaylı bilgiye http://www.ptb.de/emrp/ind12-home.html sayfasından ulaşılabilir.
9 ülkeden 15 proje ortağının yer aldığı HiTeMS Projesi ile endüstrideki yüksek sıcaklık ölçümlerini iyileştirmek için gerekli yöntemlerin tutarlı ve kapsamlı bir şekilde geliştirilmesi planlanmaktadır.
TÜBİTAK UME bu projenin iki iş paketi içerisinde görev almaktadır:
Birinci iş paketi olan “1000 °C’nin yukarısında sıcaklık sensörlerinin kullanım ömrü testleri ve kararlılıklarının belirlenmesi için doğru ve izlenebilir yöntemlerin geliştirilmesi” faaliyeti altında; baz metal ısılçiftlerin kullanım ömrü değerlendirmesi için test yöntemlerinin belirlenmesi, bazı ısılçiftler için kayma/kararlılık testinin araştırılması ve ısılçiftlerin yerinde kullanım ömrü ve kayma testleri için yöntemler geliştirilmesi çalışmalarına katılacaktır.
İkinci iş paketi olan “2500 °C yukarısında radyasyon sıcaklığı için yerinde doğrulama yöntemleri ve yeni düzeltme tekniklerinin geliştirilmesi” başlığı altında ise; yerinde kendiliğinden doğrulama için yüksek sıcaklık sabit (ötetik) noktaların üretimi ve karakterizasyonu, pencere arkasından endüstriyel ölçümler için düzeltme tekniği geliştirilmesi ve yerinde kendiliğinden doğrulama yöntemlerinin test edilmesi faaliyetlerinde görev alacaktır.
Proje hakkında detaylı bilgiye http://projects.npl.co.uk/hitems/ sayfasından ulaşılabilir.
Bu proje ile metroloji çalışması kapsamında ileri endüstriyel manyetik sensörlerin yapımı ve geliştirilmesi ve nihai ürünün kalibrasyon ve test işlemleri gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında, ileri manyetik sensörlerin yapımı, geliştirilmesi ve testi için ölçüm tekniklerinin geliştirilmesi, zamanımızda ve gelecekteki ihtiyaçları karşılamak için ileri manyetik sensörlerin izlenebilir kalibrasyon aralığının genişletilmesi, spin tork sensör malzeme ve cihazlarının izlenebilir karakterizasyonu ve endüstriyel testi için metrolojik aletler geliştirilmesi, sensör geliştirilmesinde kullanılacak mikromanyetik simulasyon aletlerinin geçerli kılınması için prosedürler geliştirilmesi ve gelecekteki ileri manyetik ve spintronik sensör kavramlarının karakterizasyonu için metrolojinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Bu projede TÜBİTAK UME manyetooptik sistemi kullanarak AMR sensörleri için kullanılan ince manyetik filmlerin iç manyetik yapısının araştırılması çalışmalarını yürütmektedir.
Orta ve yüksek güç seviyelerindeki DC enerji iletim hatlarının kullanımı dünyada yaygın olarak artmaktadır. İletim sisteminin DC tarafındaki çeşitli ölçümler uzun bir süredir gerçekleştirilmektedir. Ancak bu ölçümlerin dayandığı metrolojik altyapı ihtiyacı tam olarak karşılayamamaktadır. Metrolojik altyapının ilerlemesiyle birlikte ortaya çıkan teknolojik gelişmeler; iletim hatlarındaki dönüştürücülerin güç kayıplarının belirlenmesinde, hat geriliminin izlenebilir olmasında, güç kalitesi kontrol altına alınmasında ve faturalandırma işlemlerinin doğruluğunda yeterli seviyede güvenilir değildir. Bu sebeple yukarıda ifade edilen eksikliklerin giderilmesine yönelik olarak, aralarında TÜBİTAK UME’nin de yer aldığı 7 Avrupa Metroloji Enstitüsü, bir üniversite ve bir sanayi kuruluşu bir araya gelerek Article 169 kapsamında yer alan ve Avrupa Birliği tarafından desteklenen bir araştırma projesine 2010 yılında başlamıştır. Bu projeyle birlikte 1000 kV gerilim seviyesine sahip tüm HVDC sistemlerinin sadece izlenebilirliği sağlanmış olmayacak, sahadaki HVDC merkezlerinde bile çeşitli kalibrasyonlar ve ölçümler alınmasına olanak tanıyacak düzeneklere sahip olunacaktır. Avrupa’da DC yüksek gerilim izlenebilirliği 300 kV seviyesine kadar çok iyi doğrulukla ve 400 kV’a kadar ise daha az doğrulukla sağlanmaktadır. 400 kV’un üzerindeki gerilimler için ise izlenebilirlik yoktur. 800 kV’luk HVDC sistemleri için çok belirgin bir izlenebilirlik problemi bulunmaktadır.
TÜBİTAK UME bu projede 1000 kV’luk DC yüksek gerilim bölücüsünün tasarımı, yapımı ve karakterizasyonu başta olmak üzere birçok konuda aktif olarak rol almakta ve bu çalışmanın en önemli amacına ortaklık etmektedir. Bu amaç; Avrupa’da faaliyet göstermekte olan Ulusal Metroloji Enstitülerinin Yüksek Gerilim Laboratuvarları olarak, HVDC istasyonlarının maksimum gerilim altında kalibrasyonlarının sahada (yerinde), üreticinin fabrikasında veya laboratuvar ortamlarında sağlanmasıdır. Ayrıca oluşturulan sistemle, HVDC istasyonlarının güç kalitesine yönelik çalışmalarda çok önemli olan dalgalılık (ripple) ve harmonik ölçümleri konusundaki ihtiyaca da cevap verilmiş olacaktır.
Biyoyakıtlar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması enerji verimliliği açısında teşvik edilmektedir. Bununla birlikte biyoyakıtların analizinin de uzun vadede güvenilir ve karşılaştırılabilir olması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu EMRP (European Metrology Research Projects) Projesi’nde sekiz metroloji enstitüsü ve üç üniversite laboratuvarının katılımı ile biyoyakıtların kimyasal ve fiziksel özelliklerinin tespiti ve sonrasında sertifikalı referans malzemenin üretilmesine zemin hazırlanması hedeflenmektedir.
Bu projenin ana amacı, endüstriyel ortamlardaki büyük/karmaşık yapılı veya yüksek elektriksel güç gereksinimli cihaz/sistemlere ve ayrıca küçük boyutlu cihazlara zorunlu ve herhangi bir standarda dayandırılmadan uygulanan alternatif EMC test metotlarının kalitesinin güvence altına alınmasıdır. Bu projede ilk olarak endüstride halihazırda kullanılmakta olan ve herhangi bir standarda dayanmayan alternatif EMC metotlarının karakterizasyonuna ve geliştirilmesine odaklanılacak ve ardından bu alternatif metotlarla laboratuarlarda uygulanan standart metotlar arasında kuvvetli bir bağ kurulacaktır. Ayrıca, endüstrinin ihtiyaçları doğrultusunda yeni alternatif test metotlarının tasarımı da projede gerçekleştirilecektir. Bünyesinde Türkiye, Fransa, Hollanda, İspanya, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, İsveç, İsviçre’ den metroloji enstitülerini ve üniversiteleri barındıran 10 ortaklı projenin toplam iş paketi sayısı 7 ve toplam proje süresi de 3 yıldır.
Proje konsorsiyumunda toplam iş gücünün yaklaşık % 40’ ı TÜBİTAK UME tarafından sağlanacaktır. TÜBITAK UME, iletimle yayınım, iletimle bağışıklık, ışınımla yayınım ve ışınımla bağışıklık test alanlarında olmak üzere projenin tüm iş paket ve görevlerinde aktif rol almaktadır. Ayrıca koordinatör olarak, projenin endüstriye olan tüm etkisinden ve yönetiminden de TÜBITAK UME sorumlu olacaktır. Bu durum enstitümüzün EMC alanında mükemmeliyet merkezi olması açısından son derece büyük önem taşımaktadır.
JRP SIB58 Angles – Açı Metrolojisi Projesi, Avrupa Metroloji Araştırma Programı (EMRP) kapsamında desteklenmekte olup, Eylül 2013-2016 tarihleri arasında yürürlükte olacaktır. 16 adet konsorsiyum ortağından oluşan projede açı metrolojisi alanında çalışan ileri seviye ulusal metroloji enstitüleri, üreticiler, araştırma kurumları yer almaktadır: TUBITAK UME (Türkiye), CEM (İspanya), CMI (Çek. Cumhuriyeti), INRIM (İtalya), IPQ (Portekiz), LNE (Fransa), MG (Polanya), MIKES (Finlandiya), PTB (Almanya), SMD (Belçika), AIST (Japonya), FAGOR (İspanya), KRISS (Kore), MWO (Almanya) and HZB (Almanya).
Açı metrolojisi, Avrupa’nın global ortamda rekabet edebileceği, katma değeri yüksek bilim ve endüstri alanları için, anahtar teknoloji rolünü üstlenmektedir. Optik yüzeylerin hassas form ölçümleri (Hızlandırıcı ve Serbest Elektron lazer merkezlerindeki ışınım yönlendirici optikler, interferometrelerde kullanılan referans optikler); hassas üretim mühendisliği (hareketli mekanizmalarının geometrisi, doğrusallık, düzlemsellik ve paralellik parametrelerinin ölçümü); endüstriyel uygulamalar (otomotiv, robotik, otomasyon, havacılık ve uzay); bilimsel uygulamalar (yerçekimi ivmesi ölçümleri, x ışınları optik aksanlarının açısal kararlılığı) açı metrolojisinın kullanım alanlarına örnek olarak gösterilebilir. Son zamanlarda geliştirilen yeni açı ölçme cihaz ve standartları için, yukarıda sayılan uygulama alanlarında önemli zorluklar bulunmaktadır. Bu sebeple, özelikle açı ölçme cihazı olan otokolimatörlerin nanometre-altı form hassasiyetine sahip ileri seviye uygulamalar için karakterizasyonu, kalibrasyonu, yeni tip kendi kendinin kalibrasyonunu yapabilen akıllı açı encoderlerin geliştirilmesi, açı enkoderi ve küçük açı üreteçleri ile nrad seviyede açı üretiminde, SI açı birimi radyan’a izlenebilirliğin garanti altına alınması gerekmektedir.
Proje TUBITAK UME’den Doç. Dr. Tanfer YANDAYAN tarafından yürütülecektir. Projenin, SI açı birimi radyan’a izlebilir, 0,01” (50 nrad) genişletilmiş belirsizlikte çalışabilecek prototip cihazlar geliştirmeye yönelik yapılacak bilimsel ve uygulamalı çalışmalarla, açı metrolojisini mevcut teknolojinin ötesine geçirmesi beklenmektedir. Bu çalışma ile endüstriyel uygulamalarda SI’a izlenebilir açı ölçümlerin yapılması ve açı ölçme cihazlarının bilimsel çalışmalarda izlenebilir olarak uygulanmasının garanti altına alınması hedeflenmektedir. Detaylı bilgi (www.anglemetrology.com) proje web sitesinden alınabilir.
EMRP, EURAMET’te bulunan EMRP katılımcı ülkeler ve Avrupa Birliği tarafından ortak fonlama ile desteklenmektedir.
TÜBİTAK UME hâlihazırda çeşitli sertifikalı referans malzemelerin üretimini gerçekleştirmektedir. Bütçesi 3 milyon Avro olan bu proje tamamlandığında kurumumuzda mevcut olan sertifikalı referans malzeme (SRM) üretim altyapısı daha da güçlenecek ve ülke ekonomisine katkı sağlamaya devam edilecektir
Taral Projeleri
Proje, TÜBİTAK destekli yurtdışı ortaklı ikili araştırma projesidir. Türkiye ve Güney Kore metroloji enstitülerinin işbirliği ile gen metilasyon ölçümleri için uluslararası standart ölçüm sisteminin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Gen ölçümleri kanserin erken teşhisinde kullanılmaya başlanmıştır.
Bu proje ile yenidoğan tarama ve rutin analizler için plazma ve idrar örneklerinde amino asit ve organik asit analizinde kullanılacak olan sertifikalı referans materyal (SRM) ile düşük ve yüksek seviye kalibratör ve kontrolleri üretilecek ve sertifikalandırılması yapılacaktır. Üretilecek sertifikalı referans malzemeler ile hızlı, güvenilir, tekrarlanabilir ve düşük maliyetli ölçümler yapılacaktır. Ürün haline getirilecek olan SRM, kalibratör ve kontroller ile döteryum izotoplu standartlar ülkemizde bu alanda üretilecek ilk yerli ürünler olarak, hem ülkemizdeki hastanelerin ihtiyacını karşılayacak hem de yurtdışına yapılacak ihracat ile ülkemize döviz girdisi sağlayacaktır.
Projenin kapsamı, ülkemizde ilk defa 0.1S sınıfı akım ve 0.1 sınfı gerilim transformatörleri ile kombi sensörlerin tasarım ve robust üretilmesidir. Proje ile var olan ürünlerin iyileştirilmesi, yenilikçi ürünlerin üretilmesi, yeni üretim tekniği ile üretim sürecindeki fire ve kayıpların önüne geçilmesi ve maliyetlerin düşürülmesi, tasarlanacak olan fonksiyonel laboratuvar cihazları ile ek laboratuvar alanına, personele yada sistemlere ihtiyaç bırakılmaması amaçlanmıştır.
Bu projede, işitme engelli öğrenciler için daha uygun öğrenme ortamları sunan sınıf tasarım modelleri geliştirilecektir.
Proje Kapsamı:
Farklı çınlanım sürelerine sahip sınıfların, Odeon yazılımı kullanılarak akustik olarak modellenmesi
Normal işiten ve işitme engelli katılımcılarla, işitselleştirme örneklerinden hazırlanan işitme testlerinin gerçekleştirilmesi
Sınıf tasarımlarının, çınlanım süresi ve sinyal-gürültü oranı kombinasyonlarında konuşma anlaşılabilirliğine etkilerinin değerlendirilmesi ve elde edilen sübjektif skorlar doğrultusunda tasarım önerilerinin geliştirilmesi
Bu proje kapsamında, 10⁻⁹ Tesla gibi son derece düşük manyetik alan büyüklüklerinden Dünya manyetik alanı seviyesine (0,5 × 10⁻⁴ T) kadar DC alan büyüklüklerini ölçebilecek hassasiyete sahip, her türlü uydu görevinde (700 km, 27.000 km ve 50.000 km yörüngeli uydular) kullanılabilecek, sıcaklık, radyasyon, titreşim ve vakum testlerinden geçmiş robust bir manyetometre geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Hedeflenen manyetometre, literatürde Akıgeçidi (Fluxgate) olarak bilinen prensibe dayanmaktadır. Bu tür manyetometrelerde hassasiyet ve gürültü seviyesini belirleyen en kritik bileşen, algılama nüvesidir. Yumuşak manyetik ve camsı yapıya sahip bu nüvelerin üretimi yüksek düzeyde entelektüel birikim ve tecrübe gerektirmektedir. Dünyada yalnızca iki firma tarafından temin edilebilen bu nüveler, stratejik uygulama alanları nedeniyle kimi zaman fiyat teklifi dahi verilmeyen kritik bileşenlerdir.
Bu alanda en kaliteli nüve üretimini yapan bilim insanı, Slovakya’dan Dr. Peter Svec’tir. Dr. Svec, 200’ün üzerinde bilimsel makaleye imza atmış, çok sayıda atıf almış ve alanında tanınmış bir isimdir. Akıgeçidi manyetometresi geliştiren araştırmacılar, nüve temini için çoğunlukla Dr. Svec ile çalışmaktadır.
Proje, Dr. Svec ve ekibi ile yürütülecek ikili işbirliği kapsamında, nüve üretim sürecine ilişkin bilgi transferini ve milli imkanlarla üretim kapasitesinin geliştirilmesini hedeflemektedir. Proje sonunda, uydu ve diğer uygulamalar için en uygun manyetometre tasarımının yerli sanayiye kazandırılması ve kullanımının teşvik edilmesi planlanmaktadır. Böylece, 2 milyar dolar büyüklüğündeki küresel manyetik sensör pazarında ülkemizin de yer almasına öncülük edilmesi amaçlanmaktadır.
Geliştirilecek Manyetometre Teknik Özellikleri:
3-eksenli (XYZ koordinat sisteminde) vektörel manyetometre
Kuzey yönünde (+), Güney yönünde (–) değer
± 65 mT ölçüm aralığında 1 nT hassasiyet
Gürültü seviyesi: < 50 pT rms/√Hz @ 1 Hz
Ofset hatası: ± 100 nT/yıl (maksimum)
Ofset sıcaklık katsayısı: ± 1 nT/°C
Kalibrasyon hatası: ± %0,5 (DC alanda)
Eksen diklik hatası: < 0,1° (X-, Y- ve Z-eksenlerini ölçen sensörler arası)
Çalışma sıcaklığı: –50 °C ile +85 °C arası
Titreşim, radyasyon ve vakum testlerinden geçmiş
Bu çalışmaların tamamı proje kapsamına dahildir.
Yüksek Güçlü Lazer Sistemi Geliştirilmesi projesinde hedef takibi yapabilen, yönlendirilmiş 20 kilo-Watt ve üstü lazer sistemi geliştirilecektir. Proje kapsamında UME’nin görevi lazer karakterizasyonudur. Bu kapsamda lazer M2 faktörü ölçümü ve güç ölçümü sistemleri uluslararası standartlara uygun olarak kurulacak ve diğer proje ortaklarına yerinde ölçüm hizmeti ve karakterizasyon konusunda standart ölçüm düzeneği kurulması konusunda destek verilecektir.
Bu proje kapsamında, yansıtıcı, geçirgen ve emisyon yapabilen yüzeylerin renk parametrelerinin standartlaştırılmış 8°/d, 0°/d, 0°/45° ve 0°/0° ölçüm koşullarında ve CIE renk uzaylarına göre analiz edilebilmesini sağlayan, bilgisayar kontrollü bir cihaz tasarlanmış ve üretilmiştir.
Çıktılar:
Cihaz:
Çok Fonksiyonlu Renk Analiz Cihazı
Bilimsel Yayınlar:
Sametoglu, F., Celikel, O., “Design Details of Multi-Functional Color Analyzer for Reflective, Transmittive and Emittive Surfaces”, MAPAN: Journal of Metrology Society of India, 27(3), 149-158, 2012.
Sametoglu, F., Celikel, O., “Design and Characterization of an Optical Light Source Based on Mixture of White and Near-Ultraviolet Light Emitting Diode Spectra”, Review of Scientific Instruments, 82(4), 061111-3, 2011.
Sametoglu, F., Celikel, O., “Influences of Colorful LED Emissions on Spectrophotometric Properties of a LED Based White Light Source”, Proc. of SPIE Vol. 8082, Optical Measurement Systems for Industrial Inspection VII, 80823W(1)–80823W(6), 2011.
PBDE ve PBB bileşikleri yangın geciktirici olarak polimerik yapılara, tekstil ürünlerine ve yapı malzemelerine eklenen brom içeren organik bileşiklerdir ve canlıların sağlığı açısından tehlike arz etmektedirler, bu nedenle sınırlamalar getirilmiştir. Bu denetlemeyi yapabilmek için ise bu bileşiklerin doğru bir biçimde tayin edilmesi gerekmektedir. Bu proje ile plastik madde içerisinde PBDE ve PBB bileşiklerinin basınçlı çözücü ekstraksiyonu yöntemiyle ekstrakte edilerek GC/MS/MS cihazında tayininin yapıldığı analitiksel bir metot geliştirilecektir.
Çıktılar:
Bu projede plastik madde içerisinde PBDE ve PBB bileşiklerinin basınçlı çözücü ekstraksiyonu yöntemiyle ekstrakte edilerek GC IDMS yöntemi ile tayini gerçekleştirilmiştir.
Ti:Sa frekans tarağı ile karşılaştırılmış femtosaniye Yb-katkılı fiber frekans tarağı sistemi geliştirmek ve metroloji uygulamalarında kullanmaktır.
Çıktılar:
1. Taşınabilir küçük ölçekli Yb-katkılı fiber lazerinin (YDFL) tasarımının yapılması ve kurulması.
Tasarlanan sıcaklık kontrollü Yb fiber lazerinin (şekil 1.1) tekrarlama frekansı 100 MHz olup çıkış gücü 250 mW değerindedir. Frekansı kilitlenmemiş lazerin 10000 saniye zaman aralığında tekrarlama frekansı 0.8Hz değerinden az değişmiştir. Tekrarlama frekans kararlılığı 1s ve 2000 s ortamla zaman aralığında 2×10-10 – 6×10-10 arasında değiştiği ölçülmüştür
2. Yb-katkılı fiber lazerinin ışınım şiddetinin gürültü analizi yapılmıştır.
Lazer şiddet gürültüsünün 3 Hz – 250 kHz frekans aralığında ölçülen spektrumu ve 1 Hz bant aralıklarına karşılık geren RIN değerleri şekil 2.1’de verilmiştir. Şekilden görüldüğü gibi gürütü esas olarak 1 kHz frekans değerinden küçük bölgede etkindir.
3. Frekansı kilitli Yb-katkılı fiber lazerinin tekrar frekans sinyalinin faz gürültüsünün analizi yapılmıştır.
Faz gürültüsü 1 kHz değerinde -103 dBc/Hz iken frekans arttıkça azalmakta ve 30 MHz değerinde ölçüm sisteminin gürültü tabanına yaklaşmaktadır. Yapılan faz gürültüsü sonuçlarını (şekil 3.1) analiz ettiğimizde araştırılan zaman aralığında atımların zaman kayması 41 fs olarak hesaplanmıştır
4. Yb-katkılı fiber lazerinin tekrarlama frekansı Cs atomik saatinin referans 10 MHz sinyaline kilitlenmiştir.
Kurulan deney düzeneğinin blok diyagramı şekil 4a’ da ve lazer kararlılığının ortalama zamana bağlı değişimi ise şekil 4b’de verilmiştir. Lazerin atımları fotodetektörle algılanarak RF sinyali üretilmiş ve faz kilitleme elektronik sistemi kullanılarak bu sinyalin frekansı Cs atomik saatinin 10 MHz sinyaline kilitlenmiştir. Bu yöntemle serbest çalışan lazerin 10-9 –10-10 arasındaki kararlılığı atomik saat kararlılığına (10-11 – 10-14) ulaştırılmıştır
5. 600 nm – 1800 nm dalgaboyu aralığında geniş spektrumlu (SC) lazer ışımasının üretimi ve spektrumu etkileyen faktörlerin araştırılması
Kurulan Yb fiber lazeri, lazer darbe uzatıcı, lazer güç yükseltici ve lazer darbe sıkıştırıcı sistemi (şekil 5.1) ile 10 W gücünde, 150 femtosaniye genişliğinde lazer darbeleri elde edilmiştir.
Tüberküloz tanısının daha hızlı ve hastane dışında yapılmasında kullanılmak üzere üretilecek biyosensörlerde kullanılabilecek aptamer geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Bu projede referans ölçüm sistemleri olarak AC ve DC yüksek gerilim probları dirençsel tip olarak tasarlanacak ve probların yapımı AC ve DC gerilimler için ayrı yapılarda gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bu proje kapsamında Yüksek gerilim problarıyla kullanılmak üzere yüksek giriş empedansına (>10 GW) ve yüksek çözünürlüğe (4,5 dijit) sahip özel tepe değer voltmetresi tasarlanmıştır. Bu ölçüm sistemleri özel yazılımlarla desteklenerek ölçümler otomatik bir sistem haline getirilmiştir.
Bu proje ile, akım transformatörü deney ve kalibrasyonlarında kullanılabilecek herhangi bir referans cihaz üreticisi bulunmayan ülkemizde, akım ölçümü ile ilgili geniş bir yelpazede cihaz ve enstrüman üretimi için bilgi altyapısı oluşturulması amaçlanmıştır.
Çıktılar:
- Akım transformatörleri için yeni kompanzasyon tekniği geliştirilmiştir.
- Akım transformatörlerinin oran hatası ve faz kaymalarının tasarım öncesi hesaplanabilmesini sağlayan yazılım geliştirilmiştir.
- Manyetik nüvelerin permeabilite ölçümleri için ölçüm düzeneği tasarlanıp kurulmuştur.
- Manyetik nüvelerin B-H karakterizasyonunun pratik olarak incelenebildiği ölçüm düzeneği tasarlanıp kurulmuştur.
- Çok oranlı (0.05-5)A:5A referans akım transformatörü tasarlanıp üretilmiştir.
- Çok oranlı (5-1000)A:5A referans akım transformatörü tasarlanıp üretilmiştir.
- UME AC Güç Ölçüm Standardında kullanılmak üzere bir Referans Akım/Gerilim Çevirici tasarlanıp üretilmiştir.
- Akım transformatörü köprülerinin (test set) kalibrasyonunun ülke içinde yapılabilmesi için yeni bir kalibrasyon yöntemi geliştirilmiş ve bu kapsamda özel sargı kombinasyonuna sahip ve elektronik kompanzasyonlu bir akım komparatörü tasarlanıp üretilmiştir.
- Proje sürecinde uluslararası bir teknik komite projesine dâhil olunmuştur. 1187 nolu EURAMET TC EM projesi kapsamında, 10 Avrupa Metroloji Enstitüsü ile birlikte akım transformatörleri için (1-10)kA/5A aralığında karşılaştırma ölçümleri gerçekleştirilmiştir.
Bu projede referans gerilim bölücü olarak dirençsel tip gerilim bölücüsü ve transfer gerilim bölücü olarak da karma tip gerilim bölücüsü olmak üzere iki adet yüksek gerilim bölücüsü tasarımı, yapımı, deneyleri ve kalibrasyonu gerçekleştirilmiştir.
Amorf silisyum/kristal silisyum heteroeklem güneş pillerinin geniş yüzeyler üzerinde fabrikasyonu, ara yüzey kusurlarının incelenmesi.
Çıktılar:
Geniş yüzeyli a-Si:H/c-Si heteroeklem güneş pilinin fabrikasyon süreçleri (güneş pilleri UME tarafından geliştirilmekte olan referans güneş pillerinde kullanılacaktır), İletken Saydan Oksit büyütme süreçleri (ZnO, ZnO:Al, ZnO:Ga, ITO).
TSE’ye 0,2-1000 Nm tork ölçüm aralığında endüstriyel kalibrasyon kabiliyetini kazandırmak.
Çıktılar:
- 1000 Nm’lik Tork Kalibrasyon Makinası
- 50 Nm’lik Tork Kalibrasyon Makinası
- 1000 Nm’lik Referans Tork Dönüştürücülü Tork Kalibrasyon Makinası
- 50 Nm’lik Referans Tork Dönüştürücülü Tork Kalibrasyon Makinası
- Tork El Aleti Kalibrasyon Düzeneklerinin Yerinde Kalibrasyon Sistemi
- Tork Ölçüm Laboratuvarı Kalite Alt Yapısına Kalibrasyon Prosedürlerinin Oluşturulması
Bu proje ile düşük (1-3 GHz) ve yüksek (2-26 GHz) frekans bandında Mikrodalga soğurucu malzemeler sentezlemek ve mikrodalga soğurma özelliklerini karakterize etmektir. Üretilecek malzemelerin ince, hafif ve soğurma kapasitesi yüksek olması hedeflenmiştir. Proje süresince, manyetik ve dielektrik nano/mikronaltı tanecikli yapılar sentezlenerek kompozit malzemeler oluşturulacaktır. Bu malzemeler, farklı tanecik boyutlarında, farklı kalınlıklarda, farklı manyetik/dielektrik oranlarında hazırlanarak mikrodalga özelliklerinin nasıl etkilendiği araştırılacaktır. Ayrıca bu kompozit malzemelerin üzeri iletken polimerle ile kaplanmak suretiyle mikrodalga soğurma özelliğinin değişimi incelenecektir. Projenin hedefi nihai ürün geliştirmeye yönelik olup, hem endüstriyel hem de askerî amaçlı Mikrodalga soğurucu malzemeleri elde etmek ve bu malzemelerin sentez koşullarını toplu üretim (mass production) amaçlı optimize etmektir.
TSE İçin Sertlik Referans Blok Kalibrasyonu Referans Sistemlerinin Tasarımı, Geliştirilmesi ve Kurulması
Bu projede Rockwell, Brinell ve Vickers sertlik ölçekleri referans blok kalibrasyonunda kullanılacak referans makinelerin TSE Kalibrasyon Merkezi için tasarımı, geliştirilmesi, kurulması ve uluslararası metroloji sistemine entegrasyonu gerçekleştirilecektir.
HRA-HRK, HRT ve HRN sertlik ölçekleri için ölü ağırlıklı lazer enterferometreli Rockwell sertlik makinesi ve HV5-HV100, HBW1/30, HBW2,5/62,5, HBW2,5/187,5 HBW5/250 sertlik ölçekleri için Brinell-Vickers sertlik makinesi TÜBİTAK UME tarafından üretilecektir.
TSE İçin 10 N – 100 kN Aralığında Kuvvet Kalibrasyon Makinelerinin Geliştirilmesi, Tasarımı ve Kurulması
Bu projede, kuvvet ölçme cihazlarının kalibrasyonunda referans olarak kullanılacak olan 10 N ile 100 kN aralığında çalışacak kuvvet kalibrasyon makineleri tasarlanarak geliştirilecektir. Bu proje ile, TSE Kalibrasyon Merkezi için, TÜBİTAK UME’deki birincil seviye kuvvet standartlarına izlenebilir, 200 N, 1 kN, 10 kN ve 100 KN kapasiteli ölü ağırlıklı bilgisayar kontrollü kuvvet yüklemeli kuvvet kalibrasyon makineleri tasarlanacak ve üretilecektir.
Tanecik ebadına bağımlılık gösteren optik özelliklere sahip yarı iletken nanoparçacıklara kuantum noktacığı adı verilmektedir. Ebatları genellikle 2 ile 10 nanometre arasında değişmektedir. Bir kuantum noktacığında (örnek: CdS), elektronların hareketleri sınırlıdır ve enerji seviyeleri paketli haldedir. Parçacıklar küçüldükçe yasak enerji aralığı genişlemektedir ki ebat bağımlı yasak enerji aralığı geniş bir uygulama alanının oluşmasına neden olmaktadır. Güneş pilleri, LED, ışık sensorleri, lazer, medikal görüntüleme, optik işaretleme gibi birçok uygulama alanı mevcuttur. Bu projeyle yarı iletken özellik gösteren CdS moleküllerine süperparamagnetik özellik gösteren Fe3O4 molekülleri bağlanarak aynı anda hem manyetik hem de lüminesan özellik gösteren nanoparçacıkların sentezi hedeflenmektedir. Kuantum noktacığı özelliği ve süperparamagnetik özelliklerin birlikte görülebilmesi için nihai parçacık ebatlarının 10 nm’den daha küçük olması sağlanacaktır. Böylece bu parçacıkların kanser terapisinde kullanılan ilaç dağıtım sistemlerinde ve MRI görüntüleme sisteminde görüntü berraklaştırma sürecinde kullanımının önü açılmış olacaktır.
TÜBİTAK UME bu projede, nanoparçacıkların manyetik davranışlarının belirlenmesi ve bilimsel değerlendirilmesi konusunda aktif rol üstlenmektedir.
Organ transplantasyon koruma sıvıları transplantasyon öncesi organları muhafaza etmek icin kullanılmakta ve bu süreç boyunca organlardan koruma sıvısına, enzim, protein gibi birçok molekül geçişi olmaktadır. Bu projede böbrek ve karaciğerden koruma sıvısına geçen proteinler iki farklı yöntemle incelenmektedir; iki boyutlu jel elektroforezi (2-DE)-MALDI-TOF çalışmaları TÜBİTAK UME, LC-MS/MS çalışmaları ise TÜBİTAK MAM GMBE (Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü) tarafından yürütülmektedir.
Dış Destekli Projeler
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) Covid-19 ile Mücadele ve Dayanıklılık Programı kapsamında destek almaya hak kazanan ve TÜBİTAK UME tarafından yürütülen proje, 3 ay gibi kısa bir sürede başarıyla tamamlanarak SARS-CoV-2 RNA Referans Malzemeleri üretilmiştir.
Üretilen RNA referans malzemeler, klinik laboratuvarlarda yapılan PCR tabanlı testlerin doğruluğunu artırmak amacıyla metot geliştirme çalışmalarında ve ülkemizde üretilen SARS-CoV-2 PCR kitlerinde iç kalite kontrol malzemesi olarak kullanılabilecektir. Mevcut kitlerdeki kalite kontrol malzemeleri DNA tabanlı olduğundan RNA’nın cDNA’ya çevrim basamağı kontrol edilememektedir. RNA Referans Malzemelerinin kullanımı ile ülkemizde yapılan PCR tabanlı SARS-CoV-2 ölçümlerinin doğruluğu artacaktır. TÜBİTAK UME laboratuvarlarında geliştirilen altyapı ve elde edilen teknik deneyim ile SARS-CoV-2 virüsünün mutasyona uğraması veya başka bir virüsün ortaya çıkması durumunda yeni RNA referans malzemeler çok kısa sürede üretilebilecektir.
Müşteri tarafından geliştirilen ürünlerin alt bileşenlerinin önemli bir kısmı yurt dışından ithal edilmekte ve özellikle bazı kritik parçalar için yurt dışı devletlerden ithalat ve son kullanıcı izni alınmaktadır. Hem üretilen ürünlerdeki millilik oranını yükseltmek hem de ithalat ve son kullanıcı iznine bağlı kalmaksızın ürünleri ihraç edebilmek için müşteri bazı kritik alt parçaların Türkiye de üretilebilmesini hedeflemektedir. Bu hedef doğrultusunda ve bu proje kapsamasında geliştirilecek hız ve yükseklik ölçüm sistemi müşteri tarafından tasarlanan hava araçlarında kullanılacaktır.
Optik İnce Film Emilim Ölçüm Test Sistemi ile yüksek yansıtmalı dielektrik aynaların, yansıtmasız kaplamalı optiklerin, polarize ve dichroic aynaların çok düşük (ppm seviyelerinde) emilim ölçümleri gerçekleştirilecektir.
Proje ile Suudi Arabistan Standard, Metroloji ve Kalite Organizasyonu (SASO,) ihtiyaç duyduğu alanlarda UME üzerinden eğitim ve danışmanlık hizmeti alması planlanmıştır.
Lazer Hasar Eşik Değeri Ölçüm Test Sistemi ile yüksek yansıtmalı dielektrik aynaların, yansıtmasız kaplamalı optiklerin, polarize ve dichroic aynaların lazer hasar eşik değerinin otomatik ölçümü gerçekleştirilecektir.
TÜBİTAK UME’nin TP PETROL DAĞITIM AŞ (TPPD) için geliştirmiş olduğu Şirket Katığı (Ürün’ü) bir yıl içerisinde 50.000 m3 miktarındaki akaryakıt için ve gelecek yıllarda bu yılki miktarından %10 az olmayacak şeklide geliştirmesi, üretmesi ve teslim etmesidir. Şirket Katığı iki farklı ürün olarak TPPD’ye teslim edilecektir; UMEXLD 350 ppm oranında akaryakıta eklendiğinde setan sayısını artırma özelliğine sahip olup, UMEXLD-D 125 ppm oranında olup deterjan katığı özelliğine sahip olan. Her iki ürün TPPD tarafından tek tek veya karışım halinde kullanılabilir.
Çıktılar:
1-Türkiye Petrolleri için geliştirilen şirket katığı 50.000 m3 miktarındaki akaryakıt için üretilecek ve teslim edilecektir.
2-Şirket katığı iki farklı ürün olarak teslim edilecektir. Geliştirilen ürün akaryakıt içine UMEXLD için 350 ppm, UMEXLD-D için 125 ppm olarak ilave edilecek şekilde hazırlanacaktır.
3-Teslim edilen her iki ürün TPPD tarafından tek tek yada karışım halinde kullanılabilecektir.
Projenin amacı TUBİTAK UME’nin Alpet Altınbaş Petrol ve Ticaret A.Ş.için geliştirmiş olduğu Şirket Markeri ve Performans Katığını geliştirmesi, üretmesi, sertifikalandırması ve teslim etmesidir. Performans Katığı akaryakıta eklendiğinde setan sayısını artırma özelliğine sahip olacaktır.
Çıktılar:
TÜBİTAK UME’nin ALPET için 12.000 litre performans katığı ve firma markerini geliştirerek, üretmesi ve teslim etmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda geliştirilen “performans katığı” ve “firma markeri” TÜBİTAK UME’de üretilerek firmaya teslim edilmiştir.
Müşteri tarafından geliştirilen ürünlerin alt bileşenlerinin önemli bir kısmı yurt dışından ithal edilmekte ve özellikle bazı kritik parçalar için yurt dışı devletlerden ithalat ve son kullanıcı izni alınmaktadır. Hem üretilen ürünlerdeki millilik oranını yükseltmek hem de ithalat ve son kullanıcı iznine bağlı kalmaksızın ürünleri ihraç edebilmek için müşteri bazı kritik alt parçaların Türkiye de üretilebilmesini hedeflemektedir. Bu hedef doğrultusunda ve bu proje kapsamasında savunma benzeri sistemlerde kullanılan Pitot hız ve yükseklik ölçüm sisteminin geliştirme ve üretim işini UME üstlenmiştir.
Hâlihazırda ihtiyaçlara neredeyse cevap veremeyecek duruma gelen ülke yükseklik sisteminin bilimsel ve teknolojik gelişmeler ışığında ve dünyadaki yeni yaklaşımlarla modernize edilmesini, bunun yanında modernizasyon sırasında ülke genelinde toplanacak yerel gravite verilerinin jeofizik, jeoloji, maden arama gibi yer bilimlerinin diğer alanlarında kullanılmasına olanak sunacak altyapının geliştirilmesini amaçlayan çok yönlü bir projedir.
Proje kapsamında UTC(SASO)’ya eş zamanlı nano saniye düzeyinde çözünürlükte zaman bilgisinin SASO Metroloji Enstitüsü girişinde ve SASO ana binada olmak üzere iki farklı konumda gösterilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca kontrol ünitesi üzerinden ekran geçici süre durdurulup anlık zaman verisinin yazılı çıktısı da alınabilecektir.
Çıktılar:
1. LED ekranların atomik frekans standartlarına eş zamanlanması için gerekli eş zamanlama sistemi
2. UTC(SASO)’ya eş zamanlı ve nano saniye çözünürlükte 4 m x 0,7 m yaklaşık ebatlarında LED ekran
3. LED ekrandaki bilgileri kısa süre durdurup anlık zaman verisini yazılı olarak da çıktı haline getirebilen kontrol sistemi
BMET ENERGY’nin yüksek gerilim altyapısının güçlendirilmesi ve kalibrasyon hizmetinin verilmesi.
Proje ile SASO NMCC, ihtiyaç duyduğu alanlarda UME üzerinden eğitim ve danışmanlık hizmeti alması planlanmıştır.
Proje kapsamında SASO D – 1 projesi kapsamında kurulumu tamamlanan Zaman Frekans laboratuvarının geliştirilmesine yönelik olarak çalışmalar yapılacaktır. Bu çalışmalar kalibrasyonların otomatik hale getirilmesi, yerinde atomik frekans standardı kalibrasyon hizmetinin verilmesi, geniş bandlı osilaskopların yükselme zamanı kalibrasyonlarının yapılabilmesi ve Doppler bazlı radarların kalibrasyonlarının gerçekleştirilmesi alanlarında olacaktır.
Proje kapsamında, SASO bünyesinde ülkenin ihtiyaç duyduğu ancak henüz kurulmamış Fizik, Mekanik ve Kimya alanlarındaki birincil seviye laboratuvarların kurulması ve mevcut laboratuvarların altyapılarının güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, SASO NMCC binasındaki mevcut ve yeni kurulacak laboratuvarların ihtiyaç duyduğu kesintisiz güç kaynağı, kamera ve güvenlik sistemleri gibi altyapı unsurları da tesis edilerek devreye alınacaktır.
Proje Kapsamında Kurulacak Laboratuvarlar:
RF Mikrodalga Laboratuvarı
Boyutsal Laboratuvar
Dalgaboyu Laboratuvarı
Kütle Laboratuvarı
Basınç Laboratuvarı
Viskozite Laboratuvarı
Hacim Laboratuvarı
Yoğunluk Laboratuvarı
Sertlik Laboratuvarı
Kuvvet Laboratuvarı
Tork Laboratuvarı
Mutlak Yerçekimi Laboratuvarı
Radyometrik Ölçümler Laboratuvarı
Fotometrik Ölçümler Laboratuvarı
Nem Laboratuvarı
Radyasyon Sıcaklığı Laboratuvarı
Kontak Sıcaklık Laboratuvarı
Akustik Laboratuvarı
Titreşim Laboratuvarı
Gerilim Laboratuvarı
Empedans Laboratuvarı
Güç ve Enerji Laboratuvarı
Elektrik ve Manyetik Alan Probu Kalibrasyon Laboratuvarı
Gaz Metrolojisi Laboratuvarı
Organik Kimya Laboratuvarı
Elektrokimya Laboratuvarı
Ek Altyapı Sistemleri:
Çevre Şartları Gözetleme Sistemi
Güvenlik Gözetleme ve Kayıt Sistemi
Kesintisiz Güç Kaynağı Sistemi
Tüm laboratuvar ve altyapı kurulumları, UME tarafından tamamlanarak SASO NMCC’ye teslim edilecektir.
Fransa Metroloji Enstitüsü için 6 adet 4 dekat 4 adet 7 dekat indüktif gerilim bölücü geliştirilmesi projesidir.
Daha önce EGM için geliştirilen doppler radar kalibratör sistemine sıcaklık ve nem gibi ortam şartları ölçme sistemin ilave edilmesi ile gerekli yazılımın güncellenmesi ve 23 adet radar kalibratörünün kalibrasyonlarının yapılmasıdır.
Proje kapsamında mevcut doppler radar kalibratörü sistemine TÜBİTAK UME tarafından geliştirilen ve kalibrasyonu tamamlanan 23 adet nem ve sıcaklık okuma sistemi entegre edilmiş, yeni entegre edilen sensörlere ilişkin verilerin mevcut yazılım tarafından kullanılmasının sağlanabilmesi için gerekli yazılım güncellemeleri tamamlanmış ayrıca 23 adet radar kalibratörünün yıllık kalibrasyonları da yapılarak sertifikaları verilmiştir.
KOSOVA Elektrik Dağıtım Şirketinin (KEDS) sayaç ayar masalarının elektronik şöntlü elektrik sayaçlarının testleri için uygunlaştırılması ve gereken sayıda (20 Adet) elektronik kompanzasyonlu izolasyon akım transformatörlerinin imal edilmesi.
Mekke Zaman Merkezi (MTC) sahip olduğu atomik frekans standartları ve GPS alıcı ile BIPM TAI klubüne üye olmuş ancak aylık yayınlanan Circular T’lerde belirtilen değerleri ortalamanın çok altında kalmıştır. Projenin amacı Circular T’de yayınlanan değerlerin ortalamanın üzerine çıkarılabilmesi için mevcut altyapıyı güçlendirmek, konu ile ilgili olarak MTC çalışanlarına eğitim ve danışmanlık hizmeti vermektir. Proje kapsamında altyapının güçlendirilmesi için proje sözleşmesin kapsamında belirtilen cihazlar satın alınmış, gerekli yazılımlar geliştirilerek sistemin Mekke’de kurulumu yapılmış ve konu ile ilgili eğitim ve danışmanlık hizmeti verilmiştir.
Projenin amacı TÜBİTAK UME’nin Alpet Altınbaş Petrol ve Ticaret A.Ş.için geliştirmiş olduğu Şirket Markeri ve Performans Katığını geliştirmesi, üretmesi, sertifikalandırması ve teslim etmesidir. Performans Katığı akaryakıta eklendiğinde setan sayısını artırma özelliğine sahip olacaktır.
1 fA – 100 pA aralığında çalışan DC Akım ölçerlerin kalibrasyonunu gerçekleştirmek amacıyla üretilen bir referans DC akım kaynağıdır.
Bu projede, SASO NMCC’de Dalgaboyu, Sıcaklık, Empedans, Basınç, Kütle, Boyutsal ve Kuvvet laboratuarlarıyla ilgili temel metrolojik alt yapı kurulumunun ve bu kapsamda gerekli eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmalar UME laboratuar çalışanlarının hem mevcut lab kurulum bilgi ve becerilerini hem de uluslararası projelerde deneyim kazanımlarını arttırmakla birlikte UME’nin özellikle Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerindeki tanınırlığına olumlu yönde ciddi katkı sağlamaktadır.
Proje kapsamında SASO D – 1 projesi kapsamında SASO NMCC’de Suudi Arabistan ulusal zaman ölçeği üretimi sistemi kurulmuş ve bu sistem ile uluslarası koordine evrensel zamanın üretimine katkı sağlanarak üretilen ulusal zamanın izlenebilirliği sağlanmıştır. Bu proje kapsamında kurulan zaman dağıtım sistemiyle ulusal zamanın internet üzerinden dağıtımı sağlanmış ve diğer ulusal zamanlar ile karşılaştırılması yapılmıştır. Ulusal zaman sisteminin yanı sıra DC-50 GHz frekans aralığında zaman ve frekans kalibrasyon sistemi kurulmuş, kalibrasyon prosedürleri hazırlanarak sistem hizmet vermeye hazır hale getirilmiştir.
TÜBİTAK UME tarafından tasarlanan Referans ve Standart cihazların ENPAY AŞ’ye ait yurtiçi ve yurtdışı fabrikalarındaki test laboratuvarlarında dönüşümlü olarak kullanılması ve yapılacak olan periyodik karşılaştırmalarla ENPAY AŞ tarafından gerçekleştirilen akım transformatörü ölçümlerindeki güvenilirliğin arttırılması amaçlanmıştır.
Boğaziçi Üniversitesi Yüksek Akım Laboratuvarı (BÜYAL) test ve ölçümlerinin ulusal ve uluslararası standartlara izlenebilirliğinin sağlanması amaçlanmıştır. Bu amaçla, karşılaştırma ölçümleri düzenlenecek ve karşılaştırma ölçümlerinde kullanılmak üzere 10kA/1V transfer standardı tasarımı yapılıp üretilmiştir.
Firmanın kalibrasyon laboratuvarının iç kalibrasyonlarında kullanılmak üzere ihtiyacı olan direnç standardını ülke imkânları ile üretilmiştir.
İlk radar projesi (2009) sırasında geliştirilen Dopppler Radar Kalibrasyon Sistemine MPH Serisi Doppler Radar Kalibratörlerinin eklenmesi ve 23 adet radar kalibratörününün kalibre edilmesi.
Projede DNA tabanlı işaretleyici sistem kullanılarak piyasada bulunan ürünlerin işaretlenmesi ve takibi amaçlanmıştır.
Daha önce EGM için geliştirilen doppler radar kalibratör sistemine yeni tip radarların (MPH III) eklenmesi ve yazılımın güncellenmesi.
ASTOR Transformatör A.Ş. firması tarafından gelen talep üzerine firmanın yüksek gerilim test laboratuvarında gerçekleştirdiği rutin testlerde kullanılmak üzere hassas doğrulukta darbe yüksek gerilim kaydedicisi cihazı yapımı gerçekleştirilmiştir.
Maksimum 12 doğal gaz sayacının tam otomatik ve yüksek doğrulukla kalibrasyon ve test işlemlerinin yapılabileceği bir sistemin tasarımı ve imalatı.
KÖHLER Elektrik Sayaçları Sanayi ve Ticaret A.Ş.nin TÜBİTAK UME desteği ile sahip olacağı “Gelişmiş Elektrik Sayacı Masaları” ile üretmekte olduğu özel bağlantıya sahip sayaçları ulusal ve uluslararası standart ve şartnamelere uygun olarak test edebilmesi amaçlanmıştır.
Proje kapsamında Sırbistan Metroloji Enstitüsü için Rb iki foton geçişine kilitlenerek frekansı kararlı hale getirilmiş dalgaboyu standardı gerçekleşmiştir.
TÜBİTAK UME 2005 yılında elektronik imza projesine zaman sağlamak üzere başlattığı proje ile Ağ Zaman Protokolü (network time protocol : ntp) üzerinden zaman dağıtımı yapabilecek sistemi geliştirmiş ve geliştirdiği sistemi elektronik imza için zaman tabanı sağlama ve UTC(UME) zamanının internet üzerinden dağıtımı için kullanmaya başlamıştır. Bu projede ise benze bir sistem Makedonya Metroloji Enstitüsü için geliştirilmiş, yerinde kurulumu yapılmış, gerekli eğitimleri verilmiş ve BOM bu sistemi kullanarak “time.bom.gov.mk” adresi üzerinden ulusal zamanını dağıtmaya başlamıştır.
Çanakkale Seramik A.Ş. firması tarafından gelen talep üzerine firmanın yüksek gerilim test laboratuvarında gerçekleştirdiği rutin testlerde kullanılmak üzere hassas doğrulukta darbe yüksek gerilim kaydedicisi cihazı yapımı gerçekleştirilmiştir.
Bu projede, Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığının (TİKA) desteğiyle 20-23 Mayıs 2007 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş olan Makedonya Metroloji Bürosu’nun (BoM) yeniden yapılandırılması ile ilgili teknik incelemelerin yapılması amaçlanmıştır.
TÜBİTAK UME ve OPET Petrolcülük A.Ş arasında 20.05.2014 tarihinde imzalanan 5 yıllık sözleşme ile OPET Petrolcülük A.Ş. için Şirket Markeri sisteminin geliştirilmesi ve kurulması amaçlanmıştır. Proje kapsamında benzin ve motorin türleri için Şirket Markeri ve saha denetimleri için kontrol cihazı üretimi TÜBİTAK UME’de gerçekleştirilmiş, cihaz ve uzaktan izleme yazılımları ile tam bir sistem kurulmuştur. Bu sistemin her aşaması tamamen TÜBİTAK UME’nin kendi imkan ve kabiliyetleri ile yerli olarak geliştirilmiştir. TÜBİTAK UME, akaryakıt sektöründeki bütün şirketlerin ihtiyaç duydukları çözümleri üretmek için herkese eşit mesafede çalışmalar yapmaya devam etmektedir. Proje kapsamında TÜBİTAK UME tarafından Şirket Markeri üretilmekte ve bu marker 2 ayda bir kez olmak üzere OPET yetkililerine teslim edilmekte, saha denetimlerinde kullanılmak üzere tasarlanan saha denetim cihazları ile ilgili teknik destek ve kalibrasyon hizmetleri verilmekte ve TÜBİTAK UME’de bulunan merkezi veritabanına OPET tarafından belirlenen kişilerce interaktif olarak erişim sağlanarak sonuçların “online” izlenmesinin sağlanmaktadır.
Elektromanyetik alan ölçümleri, ölçü akım ve gerilim transformatörlerinin doğruluk ölçümleri ve kalibrasyon gerekliliğinin belirlenmesi, güç kalitesi çözümleyicileri otomatik kalibrasyonu (kalibratör) ve kalibratör kalibrasyon sistemi ile bu kapsamda akreditasyona hazır laboratuvarın tesisi:
TEİAŞ Elektrik İletim AŞ tarafından ihtiyaç duyulan çeşitli ölçme altyapısı ihtiyaçlarının ülkemiz kaynakları ile ve TÜBİTAK UME bilgi birikimi ile Kuruma kazandırılabilmesi için dört alt projeden oluşan bir proje başlatılmıştır. Proje ile öncelikle Kuruma elektromanyetik alan ölçümleri konusunda metrolojik kabiliyetin kazandırılması amaçlanmıştır. İkinci alt projede, iletim hatlarında ölçüm amaçlı kullanılmakta olan ölçü akım ve gerilim transformatörlerinin kalibrasyon gerekliliğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Üçüncü alt projede ise, TEİAŞ’a ait 22 bölgede yaygın olarak kullanılmakta olan Güç ve Enerji Analizörlerinin kalibrasyonu için Güç Kalitesi Kalibratörlerinin kazandırılması amaçlanmıştır. Son olarak, kurum bünyesinde kurulacak kalibrasyon laboratuarının Metrolojik vasıflarının kuvvetlendirilmesi ve Akreditasyonu amaçlanmıştır.
Müşteri Destekli Tamamlanan Projeler
RF güç ölçümlerinde birincil seviye sistem olarak kabul edilen mikrokalorimetre, ulusal metroloji enstitüleri tarafından birincil seviye güç ölçümlerinde kullanılan güç algılayıcılarının kalibrasyonlarının gerçekleştirilmesinde kullanılır. Bu sistemler ticari olarak pazarda bulunmayıp projeler kapsamında NPL (İngiltere), PTB (Almanya), LNE (Fransa), INRiM (İtalya) ve NIST (Amerika Bileşik Devletleri) gibi büyük metroloji enstitüleri tarafından üretilmektedir. Her konektör tipi ve güç algılayıcısı için farklı yapıda olan mikrokalorimetreler enstitüler tarafından kendi gereksinimlerini karşılamak üzere isteğe göre tasarlanırlar.
Mısır Metroloji Enstitüsü (NIS) için N-Tipi Mikrokalorimetre Geliştirilmesi projesi kapsamında tamamı TÜBİTAK UME RF ve Mikrodalga Laboratuvarı tarafından gerçekleştirilen mikrokalorimetre sistemi resmen tamamlanarak anahtar teslimi olarak kullanıcıya teslim edilmiştir.
Proje kapsamında RAMNT firması aracılığı ile bir adet N tipi (10 MHz-18 GHz) mikrokalorimetrenin tasarımı, üretimi, fonksiyonel testi başarıyla sonuçlandırıldı ve eğitimleri de verilerek Mısır Metroloji Enstitüsü’nün kullanımına sunulmuştur.
Bu projenin tamamlanmasıyla birincil seviye mikrokalorimetre sistemi tamamen TÜBİTAK UME ve Türkiye kabiliyetleri kullanılarak hayata geçirilmiş ve başka bir ülke metroloji enstitüsünün kullanımına sunulmuştur.
Ülkemiz için önemli bir doğal kaynak olan bor madenlerinin çıkarılması, işlenmesi ve katma değeri yüksek ürünlere dönüştürülerek değerlendirilmesi ulusal önceliklerimiz arasındadır. Bir bor cevheri olan kolemanitin öğütülmüş formu, Eti Maden İşletmeleri tarafından üretilmekte ve belli kalite standartları doğrultusunda satılmaktadır. Ürün için gerçekleştirilen kalite kontrol çalışmalarında ve bor içeriği yüksek diğer ürünlerin analizleri için yöntem geliştirme çalışmalarında kullanılmak üzere sertifikalı referans malzeme üretimi amaçlanmıştır.
Proje ile, Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) envanterinde bulunan etalon sayaçların yıllık periyodik kalibrasyonlarının TEİAŞ tarafından gerçekleştirilebilmesi için bir kalibrasyon otomasyonunun sağlanması amaçlanmıştır.
Referans wattmetre ve 33 adet etalon sayacın TÜBİTAK UME’de kalibrasyonu, etalon sayaçlar için kalibrasyon otomasyon yazılımı, sistem kullanıcılarına genel metroloji ve etalon sayaç kalibrasyon eğitimlerinin verilmesi, cihazların yıllık kaymalarının takibi, ölçüm belirsizliğinin otomatik olarak hesaplanması, kalibrasyon sertifikalarının otomatik olarak hazırlanması sağlanacaktır.
Bu proje ile, KAL-MET Firması’nın kalibrasyon kabiliyetini artırmak ve 10 kN kapasiteli bilgisayar kontrolü ölü ağırlıklı kuvvet makinası tasarlanıp imal edilmesine danışmanlık desteği verilmesi ve akreditasyonu için bu kapsamda ihtiyaç duyduğu kuvvet ölçme cihazı kalibrasyon eğitimlerin verilmesi amaçlanmıştır.
Kalkınma Bakanlığı Destekli Projeler
Ülkemize ithal edilen ve ülkemizde üretilerek ihraç edilecek veya kullanılacak olan kristal silikon ve ince film esaslı karasal fotovoltaik modüllerin tüm kusur tespiti ile elektriksel, optiksel, çevresel ve mekaniksel testlerinin IEC 61215 ve IEC 61646 standartlarına uyumlu olarak yapılabilmesi ve sertifika verilebilmesi amacıyla, farklı disiplinleri bir arada barındıran TÜBİTAK UME bünyesinde Fotovoltaik Performans Test Merkezi kurulmaktadır. Fotovoltaik teknolojisinde kullanılan güneş hücrelerinin ve meteorolojik ölçümler için kullanılan pyranometre ve pyrheliometre cihazlarının tayfsal karakterizasyon ve kalibrasyon hizmetleri de kurulacak merkezde gerçekleştirilebilecektir. Oluşturulacak merkez sayesinde kurumun yürütmüş olduğu faaliyetlere ilave yeni bir bakış açısı ve boyut kazandırılmış olacaktır.
UME Destekli Projeler
İletkenlik katı, sıvı veya gaz halindeki maddenin elektrik akımını iletebilme yeteneğinin bir ölçüsüdür. Çözeltilerde iletkenlik pozitif veya negatif yüklü iyonlarla sağlanır ve bu iletkenlik türü elektrolitik iletkenlik olarak isimlendirilir. Elektrolitik iletkenlik ölçümleri ve kontrolü hem endüstriyel süreçlerde kimya, tıp, gıda ve çevre gibi alanlarda uygulanan araştırma çalışmalarında hem de bir ürünün yasal gerekliliklere uygunluğunun tespitinde büyük önem arz etmektedir. Tüm bu ölçümlerde iletkenlik ölçümü yapan cihazlar kullanılmaktadır. Türkiye’de iletkenlik ölçümü yapan tüm devlet, özel ve üniversite laboratuvarlarının çalışmalarında kullanılan bu cihazların kalibrasyonları için sertifikalı referans iletkenlik çözeltileri (SRM) kullanılmaktadır ve bu malzemeler yurtdışından temin edilmektedir. Bu nedenle bu çözeltilerin ülke içerisinde üretimi ve sertifikalandırılması planlanmıştır. Bu yolla yurtdışı kaynaklardan temin edilen referans çözeltilerin yurt içinden temin edilmesiyle önceki yıllarda harcanan dövizin ülkemizde kalması hedeflenmiştir.
Günümüzde morötesi ışınım medikal terapiden fototerapi’ye kadar geniş alandaki uygulamalarda kullanılmaktadır. Optik Laboratuvarında, morötesi bölgede uzun yıllardır sadece uzak morötesi bölgede (UVA, 315 nm – 400 nm dalgaboyu aralığını kapsayan) kullanılan ölçüm cihazlarının (radyometreler/spektroradyometreler) ve ışıma kaynaklarının toplam/tayfsal Işınım Düzeyi Duyarlılığı kalibrasyon hizmeti verilmektedir. Son yıllarda gelen başvurular incelendiğinde, orta morötesi bölgede (UVB, 280 nm – 315 nm dalgaboyu aralığını kapsayan) kullanılan ölçüm cihazlarının veya ışıma kaynaklarının kalibrasyonlarına talep olduğu görülmüştür.
Oluşturulması hedeflenen bilgisayar kontrollü ölçüm sistemi ile kalibrasyon süresinin (UV-A ve UV-B radyometreler/ışıma kaynaklları) düşürülmesi de hedeflenmiştir.
Bu nedenle bu proje ile UV-B bölgede ışınım düzeyi kalibrasyon hizmeti verilebilmesi için referans UV-B Radyometre yapımı ve kalibrasyon altyapısının oluşturulması hedeflenmiştir.
ITS-20XX ölçeğinde yeni çalışmalara katkı sağlamak ve yeniliklerden kopmamak için, ITS-90’da tanımlı, tanımlı olmayan ancak bilimsel çalışmalar ve EMPİR projeleri kapsamında çalışılması öngörülen yeni sabit noktaların yapımları ile birlikte karakterizasyonu bu projede amaçlanmıştır.
Çok yüksek değerli referans direnç standartlarının sıcaklık/nem bağımlılığının incelenmesi
TÜBİTAK UME dinamik kuvvet kalibrasyon sisteminin kurulması ile ülkemizde bu kapsamda izlenebilir kuvvet ölçümlerine olan ihtiyaca cevap verebilecektir.
TÜBİTAK UME Basınç laboratuvarında pistonlu basınç standartlarının kalibrasyonlarında cross-float adlı yöntem kullanılmaktadır. Ancak bu yöntem operatör bağımlılığı ve uzun kalibrasyon süresinden dolayı basınç metrolojisi alanında çeşitli yöntemler kullanılarak iyileştirilmeye çalışılmaktadır. Böylelikle operatör bağımlılığı azalmakta, kalibrasyon süresi kısalmakta ve ölçümün güvenirliği artmaktadır.
Planlanan bu proje ile pistonlu basınç standartlarının otomasyonu ve cross-float yöntemi iyileştirilerek basınç alanında yapılan ölçümlerin güvenilirliğinin ve verimin arttırılması, operatöre bağlı hataların azaltılması hedeflenmektedir.
Projenin amacı, TÜBİTAK UME yüksek gerilim laboratuvarındaki referans AC yüksek gerilim ölçüm sisteminin frekans aralığının genişletilmesidir. Mevcut AC yüksek gerilim ölçüm sisteminin frekans aralığı 45-60 Hz iken, gerçekleştirilecek bu projeyle, 40-300 Hz frekans aralığında bir referans ölçüm sistem alt yapısına sahip olunacaktır. Ayrıca günümüzde kullanılması yaygınlaşmakta olan çok düşük frekanslı (ÇDF) AC yüksek gerilim ölçümlerinin yapılabilmesi de hedefler arasında yer almaktadır. ÇDF AC yüksek gerilim ölçüm sisteminin frekans aralığı da bu projede 0.01-0.1 Hz olarak tanımlanmıştır.
Bu proje ile günümüz teknolojilerinde kullanılan optik görüntüleme kameralarının ve yeni nesil bilgilendirme/görüntüleme ekranlarının (LED, OLED, vs) optiksel özelliklerinin metrolojik anlamda tayfsal olarak belirlenmesi için referans cihaz özelliği taşıyacak olan optik emisyon tayfı ayarlanabilen LED-esaslı toplama küresi kaynağı yapılması hedeflenmektedir. Bu sayesinde laboratuvarın bu yönde kalibrasyon hizmeti eksikliği giderilecek ve aynı zamanda mevcut hizmet kapsamları (Parıltı, Renk Sıcaklığı ve Renk koordinatları) genişletilmiş olacaktır. Mevcut proje kapsamında tasarımlanacak olan optik emisyon kaynağı ve elde edilecek bilgi birikimi 2018 çağrıları içerisinde yer alan ve proje ortağı olarak kabul edildiğimiz EMPIR SRT s11 – “Future photometry based on LED technology” konulu proje için faydalı ve yol gösterir nitelikte olacaktır.
Günümüzde kablosuz haberleşme teknolojilerinin hızla gelişimi ve birçok uygulama alanı buluşu, yüksek frekanslı sistemleri hayatımızın bir parçası haline getirmiş durumdadır. 3G, 4 G, 4.5G ve yakın gelecekte 5G mobil telefonlar, Internet of Things (IoT) uygulamaları, üretim tesislerinde makinalar arası haberleşmeler (Machine to Machine M2M) ve pilot istemeyen otonom otomobiller hayatımıza yeni giren veya girmekte olan yüksek frekans kullanan teknolojilerdir.
Mobi+C21l telefonlardaki 5G teknolojisi, nüfus yoğunluğu yüksek yaşam merkezlerinde 60 GHz – 80 GHz taşıyıcı frekans kullanımını öngörmekte iken, otonom otomobiller çoklu sensör sistemi yerine aracın tamamını kapsayan 100 GHz frekanslarında bir manyetik alan kontrolünü öngörmektedir. Sanayi 4.0 ile hızla artış gösteren M2M haberleşmesinde 110 GHz’in önümüzdeki 10 yıl içinde başta medikal ve otomobil radar ve taşıma araçları sektöründe yaygın olarak kullanılacağı bir çok kaynakta zikredilmektedir [1, 2, 3].
RF haberleşme yapan cihazların ve kullandığı frekansların bu denli hızla artması, RF güç ve S-parametre (yansıma ve iletim katsayıları) ölçümlerini ve izlenebilirlik gereksinimlerini artırmaktadır. Haberleşme frekansının 110 GHz’lere kadar çıkması bu ölçümlerin en az 110 GHz’de de yapılmasını zorunlu kılmaktadır.
Günümüzde PTB-Almanya, NPL-İngiltere, METAS-İsviçre ve LNE-Fransa gibi gelişmiş metroloji enstitüleri bu ihtiyaca cevap verebilmek için altyapılarını geliştirmekte olup 110 GHz’e kadar ölçüm ve izlenebilirlik sorunlarını çözmüş durumdadırlar.
NPL ve PTB gibi enstitüler, 110 GHz’e kadar olan frekanslarda ölçüm ve izlenebilirlik problemlerini çözmekle beraber frekans bandını 300 GHz’e kadar büyük oranda çıkarmış ve daha da üzerine çıkmak için çalışmaktadırlar. Benzer şekilde son iki yıldır, mikrodalga alanında EMPIR kapsamında açılan büyük projelerin kapsamı 110 GHz üzerindeki frekanslar için olup, TÜBİTAK UME RF ve Mikrodalga laboratuvarı’nın mevcut altyapısı ile bu yeni projelerde önemli bir ortak olarak yer alması mümkün görünmemektedir.
TÜBİTAK UME’nin Zaman Frekans Laboratuvarı 170 GHz’lik frekans ölçüm yapısına, Gerilim Laboratuvarı Josehson’s Junction sisteminde 75 GHz – 90 GHz frekansında çalışan bir RF sistemine, Sıcaklık Laboratuvarı 20 GHz’lik bir S parametre ölçüm sistemine ve yeni kurulmakta olan Kuantum Metroloji Laboratuvarı 110 GHz’lik güç ve S parametre test sistemlerine sahiptir, Bunun yansıra 1996 yılında kurulumuna başlanan RF ve Mikrodalga Laboratuvarı’nın altyapısında yer alan güç ve S parametre ölçüm sistemleri 100 kHz – 50 GHz frekans aralığına sahiptir.
Gerek RF’e dayalı üretim yapan ülkemiz endüstrisine, gerekse RF sistemlerle ulusal standart oluşturan TÜBİTAK UME laboratuvarlarına (Zaman ve Frekans Laboratuvarı, Sıcaklık Laboratuvarı, Gerilim Laboratuvarı, Kuantum Metroloji Laboratuvarı) RF güç ve S-parametreleri kapsamında hizmet üreten RF ve Mikrodalga Laboratuvarı’nın birkaç yıl içinde talep edilecek 110 GHz e kadar olan frekanslardaki kalibrasyon ve ölçüm hizmetlerine hazır hale getirilmesi ve 170 GHz e kadar malzeme karakterizasyonu konusunda gelecek talepleri karşılayabilmesi için bu proje hazırlanmıştır.
TÜBİTAK UME Güç ve Enerji laboratuvarı AC Güç ve Enerji ölçümleri, AC Yüksek Akım Oran ve Faz ölçümleri ve AC Yüksek Gerilim Oran ve Faz ölçümleri konularında faaliyet göstermektedir. AC Güç ve Enerji ölçümleri ve AC Yüksek Akım Oran ve Faz ölçümlerinde izlenebilirliğini ulusal standartlar ile sağlamaktadır. AC yüksek gerilim oran ve faz ölçümlerinin izlenebilirliği ise referans olarak kullanılan çok oranlı gerilim transformatörün PTB tarafından yapılan kalibrasyonu ile ikincil seviyede sağlanmaktadır.
Bu projede AC yüksek gerilim oran ve faz ölçümlerinde kullanılan referans cihazların geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda yüksek doğruluğa sahip referans gerilim transformatörü tasarlanıp üretimi gerçekleştirilecektir.
Hem yeni üretimi yapılacak hem de laboratuvardaki mevcut referans gerilim transformatörlerinin ulusal standartlara izlenebilirliğini sağlamak için “Akım Karşılaştırmalı Kapasitans Oran Ölçümü” yönteminin kullanıldığı ve yurtdışında sadece birkaç metroloji enstitüsünün sahip olduğu birincil seviye ölçüm sistemi kurulacaktır.
Günümüzde birçok ölçüm ve kontrol sürecinde, zamana bağlı olarak değişen parametrelerin ölçülebilmesi gerekli hale gelmiştir. Bu amaçla, planlanan bu proje ile geliştirilecek cihaz ve yöntem kullanılarak SI (Uluslar Arası Birim Sistemi) birimlerine izlenebilir dinamik basınç ölçümlerinin ülkemizde yapılabilmesi projede ana hedef olarak belirlenmiştir.
2003 yılından beri TÜBİTAK SAGE, ASELSAN, ROKETSAN, HAVELSAN gibi firmalar tarafından milli imkânlar ile üretilen askeri cihazların EMC testleri laboratuvarımız tarafından yapılmış olup, 2000 adedin üzerinde sertifika düzenlenmiştir. Bu yoğun kullanım sonucunda bazı test cihazlarımız/sistemlerimiz sık sık arızalanmaya başlamış, yedek parça teminin uzun sürmesi ya da yedek parça bulunamaması gibi sebeplerden dolayı bu test cihazlarının/sistemlerinin tamir süresi çok uzun süreler almıştır. Bahsi geçen nedenlerden dolayı laboratuvarımızdaki EMC testlerinin yapılması ciddi anlamda sekteye uğramış hatta zaman zaman durma noktasına gelmiştir. Ayrıca 15 yıl öncesinin test isterlerine göre satın alınan test cihazlarımız/sistemlerimiz, askeri, sivil EMC test standartlarının revize edilmesi ile yeni EMC standartlarının harmonik seviyesi, modülasyon tipleri vb. gibi gereksinimlerini artık tam olarak karşılayamamaktadır.
UME EMC laboratuvarı aynı zamanda EMC testleri ve elektromanyetik alan ölçümlerinde kullanılan birçok ölçüm cihazının kalibrasyonunu gerçekleştirmektedir. EMC testlerinde kullanılan cihazlar, aynı zamanda müşteri cihazlarının kalibrasyonlarında kullanıldığından dolayı, kalibrasyon için başvuru yapan müşterilerimize ileri tarihler verilmekte bu durum ise EMC testi yapan müşterilerimizin işlerini sekteye uğratmaktadır.
EMC alanında son yıllarda özellikle yüksek elektrik alan test uygulamaları için Reverberation Chamber’lar kullanılmakta, gelecek yıllarda ise birçok askeri ve sivil ürünlerin testlerinin Reverberation Chamber’larda yapılacağı düşünülmektedir. Laboratuvarımızdaki test sistemlerinin/cihazlarının yoğun kullanımından dolayı bu alan ile ilgili yeterli araştırma ve çalışma yapılamamaktadır. Ayrıca, son birkaç yıldır EMC dünyasında, ortam gürültüsünü hesaba katarak yerinde ölçümlere olanak sağlayacağı düşünülen, oldukça hızlı ve geleneksel EMC test sistemlerinin fiyatları ile karşılaştırıldığında düşük maliyetlerde olan ve geleceğin ölçüm teknolojisi olacağı lanse edilen Time Domain ölçümlerine altyapı yetersizliğinden dolayı başlanamamakta, bu alanda açılan EMPIR çağrılarında kısıtlı görevler alınmaktadır.
UME gaz debisi ölçümünde belirsizliği çok iyi olması hedeflenen PVTt sistemi kurularak ve tüm debi aralığına izlenebilirlik sağlanması amaçlanmaktadır.
Ultrasonik görüntüleme cihazlarının kalite kontrollerinin ve performans testlerinin yapılmasında kullanılan ve referans malzeme niteliği taşıyan fantomların üretilmesi bu çalışmanın temel amacıdır. Ayrıca bu proje kapsamında akustik parametrelerin belirlenebilmesi için bir ölçüm sistemi de geliştirilecektir.
Kızıl ötesi kulak termometrelerinin (IRET’ler) kalibrasyonu için UME’de yerli imkanlar kullanılarak kalıcı bir ölçüm sistemi kurmak ve bu alanda prototip taşınabilir bir ölçüm cihazı yaparak araştırmalara katılmak.
Ayrıca projenin amaçları da şunlardır.
• Kızıl Ötesi (IR) termometreler için bir kulak sıcaklık referansı sistemi geliştirmek
• Kızıl Ötesi kulak termometreleri için portatif ve daha küçük boyutlarda bir kalibratör üretmek
• Bu ölçüm sistemini yerli imkanlar kullanılarak ülkemizde gerçekleştirmek
• Medikal Metroloji Laboratuvarı’nın kurulmasına öncülük eden Fizibilite Raporu’nun önemli çıktılarından bir tanesi olan ve orta vadeli hedeflerimiz arasında yer alan bu sistemi faaliyete geçirmek
• IRET’lerin kalibrasyonunu ülkemizde yapılabilir bir hale getirmek
• Yerli, ulusal bir kızıl ötesi kulak sıcaklık referans ölçüm sistemi kurarak kalibrasyon ve ölçüm yeteneklerimizi geliştirmek
• IRET’ler hakkında yapılacak yayınlarla konunun önemini ülke kamuoyunun gündemine getirmek
• UME’ye özgün bir ölçüm sistemi kazandırmak
• Bu ölçüm sistemini yakın coğrafyamıza da yaymak (örneğin Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Metroloji Enstitüsü EMI gibi enstitülere)
• Ülkemizde ulusal sıcaklık standardına izlenebilir olan kaliteli IRET kullanımlarını teşvik etmek ve bilinçlendirme ile yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlamak
• Sistemin uluslararası karşılaştırma ölçümleri ile validasyonunu sağlamak
• Ulusal ve uluslar arası yayınlar yapmak
• İleride özgün “Blackbody Cavity – Siyah Cisim Kavitesi” tasarımları ile farklı ölçüm yetenekleri araştırmalarına katılmak
Bilimsel ve teknolojik devrimin bir sonucu olarak ve sağladıkları yaşam kolaylıkları nedeniyle yaşantımızda kalıcı yer edinen elektrikli cihazlar ve haberleşme araçları faydaları yanında zararlı etkilere sahiptir. Bütün bu cihazlar elektromanyetik kirlilik kaynağıdır ve bu kirlilik artık hayatımızın bir parçası haline gelmiştir. Elektromanyetik kirlilik ile ülkemiz ilk kez yüksek gerilim hatlarıyla tanıştı. 1990’lı yıllarda ise özel radyo ve televizyonlara yayın izni verilmesiyle süreç devam etti. Cep telefonlarının kullanıma başlanmasıyla birlikte baz istasyonlarının kurulması elektromanyetik alan kirliliğinin daha riskli bir seviyeye ulaşması insanların dikkatini çekmeye başladı.
Elektromanyetik alanlar duyu organları ile algılanamamakta, ancak ölçülerek değerlendirilebilmektedir. Yapılan ölçüm sonuçları ise uluslar arası (ICNRP – International Commission on Non-Iozing Radiation Protection [1,2]) ya da ulusların kendi belirledikleri insan sağlığına zarar vermeyeceği düşünülen sınır değerlere göre değerlendirilir.
Çevre Bakanlığı’ da ülkemizdeki elektromanyetik kirliliği düzenlenmek ve sınır değerleri belirtmek için bir genelge yayınlamıştır. Bu genelge (21 Nisan 2011 tarihli ve 27912 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektronik Haberleşme Cihazlarından Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddetinin Uluslararası Standartlara Göre Maruziyet Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü ve Denetimi Hakkında Yönetmelik [3]) ile ortamın ve tek bir cihazın, elektromanyetik alan kirliliğinin sınır değerleri konusunda bilgiler verilmiştir.
Tek bir cihazın yaydığı elektromanyetik kirlilik seviyesinin tespiti için İngiliz Hükümetine bağlı bilimsel bir kurum olan NRPB (National Radiological Protection Board) [1,2], yüksek hassasiyete sahip sistemler ve ölçüm metot&yöntemleri kullanmaktadır. Türkiye’de de yayınlanan genelge nedeniyle, tek bir cihazın yaydığı elektromanyetik kirlilik seviyesinin doğru bir şekilde ölçümüne ihtiyaç vardır. NRPB sistemi veya benzeri bir sistemin kurulması amacıyla bu çalışma önerilmektedir.
Bu proje ile 1 pF – 100 nF aralığında kapasitans karşılaştırması, 10 kΩ – 2 MΩ aralığında AC direnç karşılaştırmasını 10 kHz frekans değerine kadar yapabilen karşılaştırma sistemi üretilecektir.
Atomik frekans standartlarının son elli yıl içinde ulaştığı frekans kararlılık ve doğruluk değerleri; bu standartları SI birimleri ve evrensel fiziksel sabitlerin oluşturulması, haberleşme, navigasyon ve zaman oluşturma (timekeeping) sistemlerinin vazgeçilmez cihazları haline getirmiştir. Örneğin haberleşme uydularına yerleştirilen atomik frekans standardının frekans kararlığı ve doğruluğu konum belirlemedeki belirsizliği belirlerken, haberleşme sistemlerinde kullanılan frekans standardının aynı zamanda (synchronization) ve frekansta (syntonization) olması gerekliliği büyük önem ihtiva etmektedir.
Önerilen projede 1 adet “Pulse Optically Pump (POP) Temelli Rb Atomik Saati” ve az enerji
harcayan, küçük hacimli, uydu konumlama sistemlerine uyumlu 1 adet “ Rb atomik Frekans Standardı” laboratuar prototipi gerçeklenecektir. Ayrıca önerilen projede düşük faz gürültüsüne sahip 1550 nm dalgaboyunda çalışan Er – katkılı kip kilitli fiber lazer, 780 nm dalgaboyunda çalışan dış
kaviteli diyot lazerler, dielektrik rezanatör ve Sagnac interferometreleri kullanımı ile “Fotonik Temelli Rb Atomik Saati” bilimsel araştırmasıda gerçeklenecektir.
Diyabet kalıtımsal ve çevresel etkenlerle oluşan, kan glikoz seviyesinin aşırı derecede yükselmesiyle (hiperglisemi) sonuçlanan metabolik bir bozukluktur. Dünya Diyabet Vakfı’nın verilerine göre 2030 yılında dünya genelinde diyabet hastası sayısı 438 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Türkiye’de hâlihazırda 5 milyon diyabet hastası vardır. Bu sayının her yıl yüzde 6 oranında artış gösterdiği tespit edilmiştir. Hemoglobin A1c ölçümü (HbA1c), hem diyabet tanısı koymak hem de diyabet tedavisinin etkinliğini ölçmek için kullanılan bir kan tahlilidir. Diyabet tedavisinde geçmişe ait kan şekeri profili hakkında bilgi verdiğinden artan sıklıkla kullanılmaya başlamıştır.
Ülkemizde diyabet tanısı yapan hem kamu hem de özel klinik laboratuarlar HbA1c ölçümleri sırasında kullanacakları sertifikalı referans malzeme ihtiyaçlarını yurt dışından temin etmektedir. Bu sebeple, önerilen bu projede, ülke önceliklerini göz önünde bulundurarak HbA1c tayininde kullanılacak sertifikalı referans malzeme üretimi amaçlanmaktadır.
Kritik uygulamalarda kullanılan ulusal zaman ölçeğinin kesintiye uğramadan, güvenilir ve izlenebilir şekilde çalışması çok önemlidir. UME Zaman ve Frekans Laboratuvarında ulusal zaman ölçeğinin oluşturulması için 5 adet yüksek performans tüplü Cs atom saati bulunmakta, ancak ulusal zaman ölçeği yalnız bir atom saati kullanılarak elde edilmektedir. Diğer atom saatleri ise her hangi bir risk senaryolarına karşı sistemde çalışır vaziyette yedek amaçlı tutulmaktadır. Sistem bu yapısı ile güvenilirliğinin düşmesi ve izlenebilirliliğin kesintiye uğraması gibi bazı riskler taşımaktadır.
Bu proje ile mevcut 5 adet Cs saatlerinin ağırlıklı ortalamasını alarak daha doğru; kararlılığı ve güvenilirliği bireysel Cs atom saatlerinden daha iyi bir ağırlıklı zaman ölçeğinin oluşturulması planlanmaktadır. Proje sonunda, gerçek zamanlı çalışan bir ulusal zaman ölçeği ve algoritması hedeflenmektedir.
Kritik uygulamalarda kullanılan ulusal zaman ölçeğinin kesintiye uğramadan, güvenilir ve izlenebilir şekilde çalışması çok önemlidir. UME Zaman ve Frekans Laboratuvarında ulusal zaman ölçeğinin oluşturulması için 5 adet yüksek performans tüplü Cs atom saati bulunmakta, ancak ulusal zaman ölçeği yalnız bir atom saati kullanılarak elde edilmektedir. Diğer atom saatleri ise her hangi bir risk senaryolarına karşı sistemde çalışır vaziyette yedek amaçlı tutulmaktadır. Sistem bu yapısı ile güvenilirliğinin düşmesi ve izlenebilirliliğin kesintiye uğraması gibi bazı riskler taşımaktadır.
Bu proje ile mevcut 5 adet Cs saatlerinin ağırlıklı ortalamasını alarak daha doğru; kararlılığı ve güvenilirliği bireysel Cs atom saatlerinden daha iyi bir ağırlıklı zaman ölçeğinin oluşturulması planlanmaktadır. Proje sonunda, gerçek zamanlı çalışan bir ulusal zaman ölçeği ve algoritması hedeflenmektedir.
Bu projede temassız optik ölçüm yöntemlerinden polarisazyon durum analizi ölçme prensibi üzerinde dayalı elipsometri/skaterometri ölçüm yöntemlerinin kullanılacağı boyutsal nanometrolojisi alanında referenasların, numunelerin ve malzemelerin karakterizasyonunun yapılmasına olanak sağlayacak bir ölçme altyapısının kurulması amaçlanmaktadır.
PD ölçümleri konusunda primer seviyede Ulusal referans ölçüm sistemlerin tasarlanması ve oluşturulması.
PD ölçümleri konusunda primer seviyede Ulusal referans ölçüm sistemlerin tasarlanması ve oluşturulması.
Projede UME Medikal Metroloji Araştırma Laboratuvarı kuruma faaliyetleri kapsamında, medikal metroloji alanlarında ölçüm büyüklüklerin standartlarını birincil seviyede oluşturmak, muhafaza etmek, geliştirmek, uluslararası metroloji sistemine uluslararası karşılaştırmalar yoluyla entegre etmek ve verilen kalibrasyon, ölçüm ve deney hizmetleri ile ülke içerisinde veya dışında kurulu alt seviyedeki laboratuvarlara izlenebilirlik sağlayarak ölçüm birliğini oluşturmak amaçlanmıştır.
Proje Kapsamı:
- Medikal ölçüm, araştırma ve projler konusunda UME’de koordinasyon sağlanması
- Medikal Metroloji Laboratuvarı sağlık alanında kullanılan cihazların ölçüm izlenebilirliği ve güvenilirliğinin sağlanması
- Klinik ölçümler alanında otonalizörler için sertifikalı referans malzeme üretimi
- Medikal cihazlar için kalibratör tasarımı ve üretimi
- Medikal cihaz kalibrasyonu konusunda çalışan profesyonellere uygulamalı eğitimler düzenlemesi
- Ultrasonik tekniklerin sağlık alanındaki uygulamaları için sistemler kurulması ve projeler üretilmesi
- İşitme cihazları ve kulaklıkların performans testlerinin yapılması
- Danışmanlık hizmetleri verilmesi
Türkiye ve dünyada Medikal Metroloji Fizibilite Projesi kapsamında yapılan çalışmalar incelenmiş ve raporlanmıştır.
Proje Kapsamı:
- Türkiye ve dünyada Medikal alandaki ölçümler standartlarının incelenmesi
- Literatür taraması yapılması
- Yurtdışında PTB (Almanya), LNE (Fransa), NIST(ABD) enstitülerde medikal metroloji çalışmalarının incelenmesi
- T.C Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ile koordinasyon ve 25 Haziran 2015 tarih ve 29397 sayılı “Tıbbi Cihazların Test, Kontrol ve Kalibrasyonu Hakkında Yönetmelik” çalışmalarına katılım
- Türkiye’de Sağlık kuruluşları, üniversitelerin biyomedikal bölümleri, özel medikal kalibrasyon Laboratuvarları, medikal kümelenme ziyaretleri
- TAEK, TÜRKAK, GATA gibi kuruluş ziyaretleri
- Medikal Metroloji Çalıştayı düzenlemesi
Günümüzde birçok ölçüm ve kontrol sürecinde, zamana bağlı olarak değişen parametrelerin ölçülebilmesi gerekli hale gelmiştir. Bu amaçla, planlanan bu proje ile geliştirilecek cihaz ve yöntem kullanılarak SI (Uluslar Arası Birim Sistemi) birimlerine izlenebilir dinamik basınç ölçümlerinin ülkemizde yapılabilmesi projede ana hedef olarak belirlenmiştir.
UME gaz debisi ölçümünde belirsizliği çok iyi olması hedeflenen PVTt sistemi kurularak ve tüm debi aralığına izlenebilirlik sağlanması amaçlanmaktadır.
Kızıl ötesi kulak termometrelerinin (IRET’ler) kalibrasyonu için UME’de yerli imkanlar kullanılarak kalıcı bir ölçüm sistemi kurmak ve bu alanda prototip taşınabilir bir ölçüm cihazı yaparak araştırmalara katılmak.
Ayrıca projenin amaçları da şunlardır.
Bu proje ile, kızılötesi kulak termometrelerinin (IRET) kalibrasyonu amacıyla, UME bünyesinde yerli imkânlar kullanılarak kalıcı bir ölçüm sistemi kurulması hedeflenmektedir. Ayrıca, bu alanda prototip taşınabilir bir ölçüm cihazı geliştirilerek ulusal ve uluslararası araştırmalara katılım sağlanacaktır.
Projenin Amaçları:
- Kızıl Ötesi (IR) termometreler için bir kulak sıcaklık referansı sistemi geliştirmek
- Kızıl Ötesi kulak termometreleri için portatif ve daha küçük boyutlarda bir kalibratör üretmek
- Bu ölçüm sistemini yerli imkanlar kullanılarak ülkemizde gerçekleştirmek
- Medikal Metroloji Laboratuvarı’nın kurulmasına öncülük eden Fizibilite Raporu’nun önemli çıktılarından bir tanesi olan ve orta vadeli hedeflerimiz arasında yer alan bu sistemi faaliyete geçirmek
- IRET’lerin kalibrasyonunu ülkemizde yapılabilir bir hale getirmek
- Yerli, ulusal bir kızıl ötesi kulak sıcaklık referans ölçüm sistemi kurarak kalibrasyon ve ölçüm yeteneklerimizi geliştirmek
- IRET’ler hakkında yapılacak yayınlarla konunun önemini ülke kamuoyunun gündemine getirmek
- UME’ye özgün bir ölçüm sistemi kazandırmak
- Bu ölçüm sistemini yakın coğrafyamıza da yaymak (örneğin Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Metroloji Enstitüsü EMI gibi enstitülere)
- Ülkemizde ulusal sıcaklık standardına izlenebilir olan kaliteli IRET kullanımlarını teşvik etmek ve bilinçlendirme ile yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlamak
- Sistemin uluslararası karşılaştırma ölçümleri ile validasyonunu sağlamak
- Ulusal ve uluslararası yayınlar yapmak
- İleride özgün “Blackbody Cavity – Siyah Cisim Kavitesi” tasarımları ile farklı ölçüm yetenekleri araştırmalarına katılmak
Bu proje ile 1 pF – 100 nF aralığında kapasitans karşılaştırması, 10 kΩ – 2 MΩ aralığında AC direnç karşılaştırmasını 10 kHz frekans değerine kadar yapabilen karşılaştırma sistemi üretilecektir.
Kritik uygulamalarda kullanılan ulusal zaman ölçeğinin kesintiye uğramadan, güvenilir ve izlenebilir şekilde çalışması çok önemlidir. UME Zaman ve Frekans Laboratuvarında ulusal zaman ölçeğinin oluşturulması için 5 adet yüksek performans tüplü Cs atom saati bulunmakta, ancak ulusal zaman ölçeği yalnız bir atom saati kullanılarak elde edilmektedir. Diğer atom saatleri ise her hangi bir risk senaryolarına karşı sistemde çalışır vaziyette yedek amaçlı tutulmaktadır. Sistem bu yapısı ile güvenilirliğinin düşmesi ve izlenebilirliliğin kesintiye uğraması gibi bazı riskler taşımaktadır.
Bu proje ile mevcut 5 adet Cs saatlerinin ağırlıklı ortalamasını alarak daha doğru; kararlılığı ve güvenilirliği bireysel Cs atom saatlerinden daha iyi bir ağırlıklı zaman ölçeğinin oluşturulması planlanmaktadır. Proje sonunda, gerçek zamanlı çalışan bir ulusal zaman ölçeği ve algoritması hedeflenmektedir.
Kritik uygulamalarda kullanılan ulusal zaman ölçeğinin kesintiye uğramadan, güvenilir ve izlenebilir şekilde çalışması çok önemlidir. UME Zaman ve Frekans Laboratuvarında ulusal zaman ölçeğinin oluşturulması için 5 adet yüksek performans tüplü Cs atom saati bulunmakta, ancak ulusal zaman ölçeği yalnız bir atom saati kullanılarak elde edilmektedir. Diğer atom saatleri ise her hangi bir risk senaryolarına karşı sistemde çalışır vaziyette yedek amaçlı tutulmaktadır. Sistem bu yapısı ile güvenilirliğinin düşmesi ve izlenebilirliliğin kesintiye uğraması gibi bazı riskler taşımaktadır.
Bu proje ile mevcut 5 adet Cs saatlerinin ağırlıklı ortalamasını alarak daha doğru; kararlılığı ve güvenilirliği bireysel Cs atom saatlerinden daha iyi bir ağırlıklı zaman ölçeğinin oluşturulması planlanmaktadır. Proje sonunda, gerçek zamanlı çalışan bir ulusal zaman ölçeği ve algoritması hedeflenmektedir.
Bu projede, doğal gaz ölçümlerinde önemli bir yer tutan bileşen gazlar (metan, etan, propan, i-butan, n-butan, i-pentan, n-pentan, hegzan, hidrojen, helyum, karbondioksit ve nitrojen) için çeşitli derişim aralıklarında primer referans gaz karışımlarının hazırlanması ve sertifikasyonu planlanmıştır. Proje sonunda yaklaşık 15 adet primer gaz karışımı hazırlanmış olacak ve bu gazlar için referans malzeme hazırlama ve analiz hizmetleri sunulmaya başlanacaktır. Ayrıca bu proje; i) BIPM GAWG tarafından 2013-2023 yılları arasında düzenlenmesi planlanan karşılaştırma listesinde yer alan doğal gaz analizleri ile ilgili karşılaştırmalara katılım sağlanması, ii) Gaz Metrolojisi Laboratuvarı’nın birincil görevi olan primer referans gaz karışımların hazırlanması ile özel gaz üreticilerinin, dağıtım şirketlerinin ve gaz analizi yapan özel veya kamu laboratuvarlarının izlenebilirliğini TÜBİTAK UME üzerinden sağlamaları ve iii) yeni kurulan ya da kurulacak diğer ülke ulusal metroloji enstitülerinden primer gaz karışımların hazırlanması veya ilgili alt yapının kurulması ile ilgili taleplerin karşılanmasına hizmet edecektir.
Elektrolitik iletkenlik ölçümleri için birincil (primer) seviye bir ölçüm sistemin kuruluşu gerçekleştirilecektir.
Kurulacak sistemle uluslararası karşılaştırmalara ve projelere katılımlar gerçekleştirilecek ve iletkenlik ölçümlerinin SI birimler sistemine uyumu sağlanacaktır. Bu ölçümler için izlenebilirlik TÜBİTAK UME üzerinden sağlanacaktır.
İslam Ülkeleri için Standartlar ve Metroloji Enstitüsü’ne (SMIIC) üye ülkelerde kamu ve özel laboratuvarlarda et ve et ürünlerinde tür tayini yapılmaktadır. Bahsi geçen tayinlerde ölçüm kalitesinin sağlanması amacıyla referans malzemeler kullanılmakta olup bu malzemeler yurt dışından temin edilmektedir. Bu projede et ve et ürünlerinde domuz eti tür tayininde kullanılacak referans malzeme üretimi gerçekleştirilecektir.
Klasik enerji kaynaklarının yoğun kullanılması sonucu atmosfere salınan karbondioksit ve diğer gazlar sera etkisi yaratarak çevre kirliliği, küresel ısınma ve iklim değişikliklerine neden olmaktadır. Bu nedenle Avrupa Birliği (AB) tarafından son yıllarda yapılan proje çağrılarında ağırlıklı olarak enerji, çevre ve sağlık konularının ele alındığı bu alanlarda yapılacak araştırma ve geliştirme çalışmalarının yanında, özellikle ölçüm yöntem ve tekniklerin, enerji tüketiminin ve iklim değişikliklerinin modellenerek ileriye doğru projeksiyonların yapılması ve bu konularda önlemlerin alınması bakımından oldukça büyük önem taşıdığı görülmektedir. Bu alanlardaki ölçüm teknikleri incelendiğinde optik ölçüm yöntemlerinin büyük bir önem taşıdığı, özellikle uzay gözlemleri, enerji ve iklim değişimlerinde kullanılan enstrümanların ışıma, yansıma, polarizasyon gibi optik özelliklerinin araştırılması konularında çalışmaların ivmelenerek artığı görülmektedir. Ülkemizde de dünyadaki gelişmelere paralel olarak ortaya çıkan yeni ihtiyaçlara yönelik alt yapısının geliştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, önerilen bu projede monokromatör tabanlı yüksek çözünürlüklü spektroradyometre sisteminin kurulması, radyometrik ölçüm birimi olan ışıma duyarlılığının elde edilmesi ve izlenebilirlik zincirinin oluşturulmasının yanında optik radyometri alanındaki mevcut hizmet kalitesinin iyileştirilmesi ve aynı zamanda enerji, sağlık ve çevre gibi alanlarda kullanılan enstrümanların yukarıda belirtilen optik karekterizasyonlarına yönelik araştırmaların yapılması planlanmaktadır
Yeraltı ve yüzey sularının korunmasının ve su kirlenmesinin önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek üzere, ülkelerin uyguladıkları su kirliliği yönetmelikleri doğrultusunda atık su deşarjlarının kontrol altında tutulması büyük önem taşımaktadır. Avrupa Birliğinin 91/271/EEC sayılı yönergesi ve bu yönergeyle ilişkili olarak yürürlükte olan 2013/39/EU yönergesi gereği kentsel atık suların deşarjında bazı limitler getirilmiştir. Ülkemizde de Çevre ve Orman Bakanlığı’nca 31.12.2004 tarihli ve 25687 numaralı Resmi Gazetede yayınlanmış olan yöneltmelikle ülkenin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının kirlenmesinin önlenmesi ve sürdürülebilmesi amaçlı çeşitli endüstriyel sanayilere özgü deşarj öncesi atık su değerlerine sınırlamalar getirilmiştir. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de bu amaca yönelik gerçekleştirilen analizlerin güvenilirliğinin sağlanması için ihtiyaç duyulan atık su matriks referans malzemesi, dünyada oldukça az sayıda metroloji enstitüsü veya benzer kuruluşlar tarafından üretilmektedir. Hem ulusal hem uluslararası piyasadaki bu eksikliği gidermek bu projenin amacı olmuştur.
Son 50 yıldaki bilimsel ve teknolojik ilerlemeler ölçüm biliminde büyük değişimlere yol açmaktadır. Yeni keşfedilen kararlı mikroskobik kuantum süreçleri ve makroskobik kuantum etkileri ( AC Josephson gerilimi, Klitzing direnci v.s. ) çok yüksek doğrulukta ölçümleri mümkün kılmıştır. Bu gelişmeler sonucu, metrik sistemdeki fiziksel büyüklüklerin ve onlara ait birimlerin klasik tanımları çağdaş bilimsel bakış ile çelişki içine girmiştir. Uluslararası metrik sistemin ( SI ) değişimi ve gelişimine ihtiyaç ortaya çıkmıştır.
SI’daki bu değişim sürecinde watt balans deney düzeneği önemli yer tutmaktadır. Mevcut watt balansların ( NIST, NPL-NRC, METAS, BIPM, LNE, KRİSS, MSL ) aşırı yüksek karmaşıklığı sadece Planck sabiti ölçümlerin doğruluğunu kısıtlamakla kalmıyor, aynı zamanda ulusal metroloji enstitülerindeki kilogramın gerçekleşmesinde ciddi sorunlara yol açabilir. UME’de geliştirilen ‘’salınan mıknatıs–durağan bobin’’ deney düzeneği geleneksel watt balanslardan farklı olarak çok az karmaşıklığa sahiptir. Yüksek doğruluk, küçük ebatlar, düşük maliyet, kolay kullanımı ve bakımı bu deney düzeneğin önemli artılarıdır. UME watt balans projesinin ilk aşamadaki hedefi NIST-1 watt balans performansına ulaşmasıdır, daha sonra ise METAS 2012 yıl sonuçlardan daha iyi sonuç elde edilmesi amaçlanır.
Bu projede, hava kalitesinin ölçümlerinde önemli bir yer tutan karbon monoksit ve karbon dioksit gazları için tüm konsantrasyon aralıklarında primer referans gaz karışımlarının hazırlanması ve sertifikasyonu planlanmıştır. Proje sonunda bu gaz karışımları hazırlanmış olacak ve bu gazlar için referans malzeme hazırlama ve analiz hizmetleri sunulmaya başlanacaktır. Ayrıca bu proje ile; 2013 yılı için başvurulan ve kabul edilen “SRT-v04 Metrology for high-impact greenhouse gases” isimli EMRP projesinde Gaz Metrolojisi Laboratuvarı’nın yer aldığı iş paketlerindeki faaliyetler gerçekleştirilecek, Gaz Metrolojisi Laboratuvarı’nın birincil görevi olan primer referans gaz karışımların hazırlanması ile hava kalitesinin ölçümleri ile ilgili Kamu ve özel kuruluşların ihtiyaç duyduğu kalibrasyon gazlarının ve özel gaz üreticilerinin hazırladığı karışımların izlenebilirliğinin TÜBİTAK UME üzerinden sağlamaları sağlanacak ve son olarak yeni kurulan ya da kurulacak diğer ülke ulusal metroloji enstitülerinden primer gaz karışımların hazırlanması veya ilgili alt yapının kurulması ile ilgili taleplerin karşılanmasına hizmet edecektir.
Isıl çiftlerin yüksek sıcaklıklarda (~1500 °C’ye kadar) kalibrasyonu konusunda endüstriyel taleplerin arttığı görülmektedir. Laboratuvarımızın hizmet verdiği ısıl çift kalibrasyon kapasitesine 1300 °C / 1500 °C bölgesini de eklemek amacıyla ısıl çift ölçümlerine uygun bakır sabit noktası (1084 °C) ve demir-karbon (1153 °C), kobalt-karbon (1324 °C) ve paladyum-karbon (1492 °C) ötetik noktalarının yapımı planlanmıştır. Bu çalışma, 2013 yılı içinde başlaması planlanan “Isıl çiftlerin yüksek sıcaklıkta kalibrasyonu” konulu uluslararası karşılaştırmaya katılım için de önemlidir.
Projenin konusu, bilgisayar kontrollü olarak, hidrometrelerin skala çizgilerinin kalibrasyonun yapılması amacıyla otomatik hizalama ve referans yoğunluk standardı (sinker) kullanarak, kaldırma sıvısının yoğunluğunun belirlenmesidir. Mevcut sistemin getirdiği dezavantajların ortadan kaldırılarak, laboratuvar birincil seviye standardının iyileştirilmesi, hızlı, verimli ve yüksek doğrulukta sonuçların elde edilmesini sağlamak ana unsurdur.
Bu projede, bilgisayar kontrollü olarak, hidrometrelerin skala çizgilerinin kalibrasyonun yapılması amacıyla otomatik hizalama ve referans yoğunluk standardı (sinker) ile kaldırma sıvısının yoğunluğunun belirlenmesi amaçlanmıştır.
Dizel yakıt türünde soğuk filtre tıkama noktası (CFPP), parlama noktası, distilasyon, setan indeksi, yoğunluk, akmazlık (kinematic viskozite) gibi özelliklerin ve su içeriğinin sertifikalandırıldığı referans malzeme üretilmesi amaçlanmaktadır.
Kükürtlü bileşikler neredeyse bütün petrokimyasal ürünlerin yapısında bulunur ve toplam kükürt içeriğinin tayini petrokimya laboratuarlarında kalite kontrol sürecinin önemli bir parçasıdır. Yakıtların yanması sonucu oluşan kükürt emisyonu çevre kirliliğinin önde gelen kaynaklarından biridir. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi’ nin 2003/17/EC nolu yönergesi, Ocak 2005’den itibaren benzin ve dizel yakıtlarda kükürt içeriği üst sınırını 10 mg/kg seviyesine düşürmüştür. Laboratuvarlar, kalite kontrol amacıyla ölçümlerinin doğruluğunu kontrol etmeye ihtiyaç duyarlar. Kalite kontrol için kullanılan bir çok sertifikalı referans malzeme (SRM) piyasada bulunmaktadır. Bu tür SRM’lerin kısa raf ömürleri ve kullanım sıklığı göz önüne alındığında, malzemenin hızlı ve kolay ulaşımı Türkiye’deki petrokimya laboratuvarları için önemlidir.
Bu projede, ISO 15971:2008 ‘Doğal gaz-Ölçümün Özellikleri – Kalorifik Oran ve Wobbe İndeksi’ standardına uygun referans gaz kalorimetresi, TS 1740 2006 ‘Sıvı Hidrokarbon Yakıtlar-Yanma Isısının Tayini- Kalorimetre Bombası Metodu’ ve ASTM D5865-2013 ‘Kok ve Kömürün Isıl Değerleri İçin Test Metotları’ standartlarına uygun katı ve sıvı referans kalorimetrelerin tasarım ve imalatı gerçekleştirilecektir.
Her üç referans kalorimetrenin yapımı aynı prensibe dayanır. Katı ve sıvı kalorimetrelerin yanma odaları paslanmaz çelik malzemeden yapılarak iç bölümlerinin parlatılması gerekirken, referans gaz kalorimetresinin yanma odası camdan yapılmaktadır. Bu referans kalorimetreler ile katı, sıvı ve gaz yakıtların yanması ile ortaya çıkan ısı enerjisi miktarının uluslararası seviyede ölçümleri gerçekleştirilebilecektir.
Bu proje sayesinde, uluslar arası izlenebilirliğe sahip sertifikalı referans malzemelerin ısıl değerleri deneysel çalışmalarla ortaya çıkan bilgilerle kesin olarak hesaplanacak ve geliştirilecek kalibrasyon yöntemleri ile ısıl değerlerin ölçümüne yönelik gerekli belgelendirme işlemlerinin yapılması sağlanacaktır. Ayrıca ısıl değerlerin hesaplanması konusunda ihtiyacımız olan bilimsel ve teknolojik çalışmaların yapılmasının önü açılacaktır.
pH ölçümleri en yaygın uygulanan ölçüm tekniklerinden biridir. Sağlık,çevre, gıda ve kimya sektörlerinde uygulanan pH ölçümlerinin doğruluğu günlük hayatımız açısından da önemlidir. Doğru pH ölçümlerinin gereği ise pH sisteminin kalibrasyonudur. Kalibrasyon işlemi sonucunda cam elektrodun iki performans parametresi belirlenir. Cam elektrodun kararlılığı kısa süreli olduğundan sıklıkla kalibrasyonunun yapılması gerekmektedir. Halen tüm bu kalibrasyonlarda kullanılan standart tampon çözeltileri yurt dışından ithal edilmektedir ve bununla birlikte izlenebilirlik yurtdışından sağlanmaktadır. Ayrıca diğer bir sorun da bu ürünlerin temin süresinin uzun olmasıdır (4-8 hafta).
Proje kapsamında farklı pH değerlerinde (4, 7 ve 10) tampon çözeltiler hazırlanacaktır. Böylelikle pH ölçümleri için izlenebilirlik TÜBİTAK UME üzerinden sağlanacak ve pH ölçümleri için gerekli standart çözeltilerin yurt içinden temin edilebilmesi ile yurtdışına bağımlılığın azalması gerçekleşecektir.
Kimya grubu tarafından son zamanlarda üretilen yakıt markerleri kızıl-ötesi bölgede ışıma yapmaktadır. Yakıtların kendileri kızıl-ötesi ışığı çok az soğurmakta ve bu bölgede çok az floresans yaymaktadır. Malzemelerin bu özellikleri, yakıt içindeki marker konsantrasyonunun floresans spektroskopisi kullanılarak hassas ve basit şekilde ölçülebilmesine imkan vermektedir. Bu nedenle proje kapsamında kızıl-ötesi bölgede çalışan bir floresans spektrometresi yapılmıştır. Yapılmış olan sistem genel amaçlı bir floresans spektrometresi olmayıp, daha kompakt ve ucuz olması amacıyla marker ölçümleri için özel olarak tasarlanmıştır.
Sağlık, iletişim, uzay, savunma gibi çeşitli sektörlerde yaygın bir şekilde kullanılan lazerler yaptıkları ışıma şekline göre sürekli ve atımlı modda ışıma yapan lazerler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadırlar. Ülkemizde, sürekli modda ışıma yapan lazer ölçüm ihtiyaçları UME optik laboratuvarında oluşturulan alt yapı ile karşılanabilmektedir. Fakat, atımlı modda ışıma yapan lazer ölçümleri için gerekli alt yapının eksikliği nedeniyle bu alandaki talepler karşılanamamakta, sadece Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 1064 nm dalgaboyundaki kalibrasyon ihtiyaçları uluslararası metroloji laboratuvarlarına izlenebilir olan ölçüm sistemleri ile sağlanabilmektedir. Önerilen bu proje çalışması ile geniş uygulama alanları bulunan atımlı modda ışıma yapan lazer (Q-anahtarlı) ölçümleri için gerekli referans standartların UME birincil seviye ölçüm standartlarına izlenebilir olarak oluşturulması ve ülke genelindeki kurum ve kuruluşlara atımlı lazer ölçüm hizmetlerinin yurt içinden sağlanması hedeflenmektedir.
Mobil telefonların kullanımları sırasında, telefon tarafından yayımlanan elektromanyetik dalganın olası etkilerini en aza indirmek amacı ile mobil telefonlar için ilgili birçok uluslararası standartlar oluşturulmuştur. Uluslararası standartlarda, özgül soğurma oranı (Specific Absorption Rate, SAR) değeri mobil telefonlar için temel parametre olup, uluslararası standartlarda SAR sınır seviyeleri tanımlanmıştır. Bu projenin amacı mobil telefonların SAR ölçümlerinin IEEE 1528 ve IEC 62209 uluslararası standartlarına uygun olarak 300 MHz, 450 MHz, 900 MHz, 1800 MHz ve 2450 MHz frekanslarında gerçekleştirilmesi ve SAR ölçümleri esnasında oluşan sıcaklık etkisi araştırılmasıdır. Kalite dokümantasyonu hazırlayarak SAR ölçümleri için akreditasyon çalışmaları yapılacaktır.
Bu projede, bal (şeker katkısız/şeker katkılı) ve balın şeker bileşenleri olan sakkaroz, glukoz ve fruktoz karbon izotop oranı sertifikalı referans malzemelerinin üretilmesi ve bu malzemelere ait d13C değerlerinin belirlenip sertifikalandırılması amaçlanmaktadır.
Sakkaroz, glukoz, fruktoz, bal (şeker katkısız/şeker katkılı) referans maddeleri üretilerek d13C delta değerleri sertifikalandırılacak ve böylece balın gerçek ya da sahte olup olmadığını anlamak üzere yapılan analiz için gerekli yurt dışından satın alınan pahalı Referans Malzemelere ihtiyaç kalmayacaktır.
Bu projenin amacı, TÜBİTAK UME Vakum Laboratuvarı’nda bulunan Dinamik Vakum sistemini geliştirerek sistemin aşırı yüksek vakum aralığında basınç kontrolünü iyileştirilmek ve ölçüm aralığını genişletmektir.
Sistem basıncının 1,5 x 10-7 Pa ile 1,5 x 10-3 Pa basınç aralığında kararlı olması, 1 x 10-4 Pa basıncın altında şu ana kadar yapamadığımız ionizasyon ölçerlerinin kalibrasyonlarının gerçekleştirilmesi ve Quadrupole Kütle Spektrometrelerinin karakterizasyon ölçümlerini daha kararlı ve güvenilebilir bir şekilde yapılmasını sağlayacaktır.
Bu proje ile 50 Hz – 1 kHz frekans aralığında <%2 belirsizlikle AC güç kaybı ve manyetizasyon eğrisi ölçen sistemin tasarımı ve yapımı gerçekleştirilecektir. Bu sistem sayesinde UME güç kaybı ölçüm hizmetini endüstriye verebilecek ayrıca karşılaştırmalar düzenlenerek bu konuda ülkemizde izlenebilirlik zinciri kurulmuş olacaktır.
Basınca dayalı yöntemle gaz karışım sisteminin kurulumu yapılarak Vakum Laboratuarı’nda bulunan Quadrupole mass spektrometre (QMS) ve He sızıntı detektörünün karakterizasyonları yapılacak ve hazırlanan gaz karışımlarının homojenitesinin zamana ve sıcaklığa göre değişimleri incelenecektir.
Talepler doğrultusunda gaz karışım analizi, istenilen oranlarda gaz karışımlarının hazırlanması ve tedarikçilerden temin edilen gazların safsızlık analizleri yapılabilecektir.
Ayrıca EMRP IND12 başlıklı Avrupa projesi kapsamında ölçümler de bu sistemle yapılacaktır.
Katı malzemelerin (kristaller, yarıiletkenler, süperiletkenler vb.) bilim dünyasına çok büyük katkıları vardır. Bu malzemeler kullanılarak ortaya çıkan sensör, cihaz gibi sistemler, teknolojik amaçlı olarak çok farklı alanlarda kullanılmaktadır. Katı malzemelerin mekanik, optik ve termal özellikleri esas araştırılan konular üzerinde gelmektedir. Mekanik özelliklerinden birisi olan malzeme içerisindeki ses hızı, malzemenin elastik sabiti ile ilintilidir ve katı malzemeyi tanımlayan bir özelliktir. Bu anlamda ses hızı veya elastik sabitlerin yüksek doğrulukla belirlenmesi gerekmektedir. Ses hızındaki ve dolaylı olarak elastik sabitlerdeki değişimlerin, malzemeye etkiyen sıcaklık, basınç manyetik alan vb. dış etkenlere göre belirlenmesi malzeme içerisindeki yapı ile ilgili olarak da bilgi edinmemize olanak sağlamaktadır, dolayısıyla ses hızındaki değişimlerin başka değişkenlere göre algılanmasıda diğer önemli bir konudur. Bu projede darbe yankı çakışması (Pulse Echo Overlap,PEO) yöntemi kullanılarak malzeme içerisinde mutlak ses hızı ve ses hızındaki değişimlerin yüksek doğrulukla belirlenmesi amaçlanmıştır. Proje tamamlandığında 5/10000 doğrulukla mutlak ses hızı ölçümleri yapabilen ölçüm sistemi kurulmuş olacaktır. Buna ilaveten aynı ölçüm sistemi ile düşük sıcaklıklardan başlayarak oda sıcaklığına kadar istenilen sıcaklıklarda ses hızı ölçümleri yapan otomatik bir sistem oluşmuş olacaktır. Böylece Akustik Labortuvarında ölçülebilen mevcut büyüklüklere, katı malzemeler içerisinde mutlak ses hızının ölçülmesi başlığı altında yeni bir büyüklük eklenmiş olacaktır. Proje sonucunda elde edilen bilgi, deneyim ve tecrübe sayesinde endüstrinin bu yöndeki talepleri ile ilgili altyapı hazır hale getirilmiş olunacaktır.
Bu projeyle, 100 °C ile 1084 °C sıcaklık aralığında TÜBİTAK UME’de kurulmuş olan ısıl çift kalibrasyon ölçüm sisteminin 1084 °C olan üst limitinin, 1325 °C’ye yükseltilmesi amaçlanmıştır. Böylece, 1084 °C ile 1325 °C sıcaklık aralığında referans ısıl çiftlerin izlenebilirlikleri yüksek doğrulukla sağlanmış olacaktır.
Bu proje ile TÜBİTAK UME’nin AC akım ölçüm kabiliyetini 20 A’den 100 A’e (10 Hz – 100 kHz ) kadar genişleterek ülke içindeki izlenebilirlik ihtiyacının karşılanması amaçlanmıştır.Proje kapsamında 30 A, 50 A ve 100 A akım değerlerinde üç adet AC-DC akım şöntünün tasarımı, yapımı ve karakterizasyonu gerçekleştirilecektir.
Işığın dalga özelliğinin kullanıldığı, kendi dalgaboyu ile orantılı periyodik olarak yapılandırılmış yüzeylerde diyebileceğimiz optik ızgaralardan yansıması ve kırınımı özelliğini kullanarak metre uzunluk standardının nanometre skalasında transfer standardı olarak nanoteknolojide kullanılan cihazların metrolojik izlenebilirlik zincirine bağlanması mümkündür. Bu sayede; taramalı prob mikroskopları, optik mikroskoplar, skaterometre sistemleri gibi nanoteknoloji de artık sıklıkla kullanılan cihazların doğruluğunu ve ölçüm birliği sağlanabilir.
Optik kırınım prensibini kullanan lazer difraktometre sistemi bu amaçla kullanılan optik ızgaraların kalibrasyonu ve dolayısı ile metrolojik izlenebilirlik içinde yer almasını sağlamaktadır.
Bu projeyle, kuru incirde Aflatoksin tayininde güvenilebilir ve izlenebilir ölçüm sonuçları elde etmek için kuru incir matriks sertifikalı referans malzemesinin üretilmesi ve sertifikalandırılması amaçlanmaktadır.
Uzunluk ve yer değişimi ölçümleri için yüksek kararlılığa sahip lazer dalgaboyu standartlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Boyutsal metrolojisinde boyut ölçümleri lazer interferometre ile gerçekleştirilmektedir. Lazer interferometri ölçümlerinde kullanılan lazerin dalgaboyu kararlılığı ve doğruluğu ölçümün doğruluğunu ve belirsizliğini belirlemektedir. Projede 633 ve 543nm dalgaboylarında çalışan Zeeman Stabilize lazerler geliştirilecektir. Geliştirilen lazer ölçüm sistemleri ticari özellikleri taşıyan cihaz haline getirilecektir. Proje sonucunda gerçekleştirilecek 633 ve 543nm dalgaboyu kararlı lazer ölçüm sistemleri TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü, Zaman Frekans ve Dalgaboyu Standartları Laboratuarında ticari amaç için geliştirilen kısa mastar blok interferometresinde dalgaboyu kararlı ışınım kaynağı olarak kullanılacaktır.
Sertifikalı referans malzemeler, kimyasal ölçüm sonuçlarının güvenilirliği açısından en önemli araçlardır. Özellikle matriks etkisinin yoğun olduğu örneklerde kalite kontrol amaçlı olarak yaygın biçimde ihtiyaç duyulur. Fındık, ülkemizin ihracat hacmi düşünüldüğünde büyük öneme sahip olmakla birlikte, analizi sırasında ihtiyaç duyulan sertifikalı referans malzemesi bulunmayan bir tarım ürünüdür. Bu proje, dünyada söz sahibi olduğumuz fındık için matriks sertifikalı referans malzemenin eksikliğini gidermeyi amaçlamaktadır.
İnsan sağlığı açısından büyük öneme sahip insani tüketim amaçlı suların özellikleri “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Yönetmeliği” ile “TS266/2005 Standardı”nda verilmiş ve sağlığımızı tehdit eden zehirli elementler için en yüksek değerler belirtilmiştir. Kontrol amaçlı olarak yapılan su analizlerinin güvenilirliği için Türkiye’de çıkan ve piyasaya sürülen kaynak suyunun sertifikalı referans malzeme üretimi oldukça önemlidir. Projede, kaynak suyunda elementlerin analizi için ISO Guide 34 gerekliliklerine uygun SRM üretimi hedeflenmiştir.
Vücudumuz, çocuk ve bebeklerde gelişime, yetişkinlerde ise kemik sağlamlığına katkısı olan kalsiyum metalini tutmak için D vitaminine ihtiyaç duymaktadır. Fizyolojik sıvılarda 25-OH Vitamin D2/D3 analizi, birçok hastalığın teşhisi için sıklıkla yapılan analizlerdendir. Günlük analiz sayısı binlerle ifade edilen bu analizlerde, ölçümün doğruluğunun ve güvenilirliğinin göstergesi olarak sertifikalı referans malzemeler kullanılmaktadır. Kurumumuzda “liyofilize serumda 25-OH vitamin D2/D3-UME CRM 1308” sertifikalı referans malzemesi üretimi yapılmaktadır.
Ulusal marker uygulaması ülkemizde 2007 yılından beri yapılmaktadır. Üretimi ve dağıtımı yasalarla korunmak üzere TÜBİTAK UME’de gerçekleştirilmekte olan ulusal marker için, referans malzeme üretimi tecrübe ve altyapısının oluşturulmasını takiben, “Ulusal Marker Etken Maddeleri Sertifikalı Referans Malzemeleri” üretilmiştir. Ulusal marker ölçümlerinde birincil seviye metrolojik izlenebilirlik sağlayan sertifikalı referans malzemeler yetkilendirilmiş referans laboratuvarlarda kullanılmaktadır.
Kloramfenikol günümüzde veterinerlik alanında yaygın kullanımı devam etmekte olan bir antibiyotiktir. Ancak metabolitlerinin (vücuttan atılımı sırasında oluşan yan ürünler) sağlığa zararlı etkileri nedeni ile satışa sunulan havyasal gıdalarda (et/süt/bal) izin verilen miktarı yasalar ile korunmaktadır. Ülkemizde ve dünyada hayvansal gıdalarda kloramfenikol kalıntı analizi sıklıkla gerçekleştirilmektedir. TÜBİTAK UME “Kloramfenikol Primer Kalibrantı-UMECRM1301” üretimini tamamlamış ve 22.03.2013 tarihi itibarı ile sertifikalandırmıştır.
TÜBİTAK UME’de anemometre kalibrasyonlarında kullanılmak üzere yapılacak Eiffiel tip rüzgar tüneli ile 0,5-40 m/s hız aralığında ISO 16622 standardına göre istenilen hız salınımının < +/- 0,2 m/s seviyesine ve türbülans yoğunluğunun < 1% seviyelerine çekilmesi hedeflenmiştir. (
Bu proje ile ikincil seviye bir ölçüm sistemi olan “Uzun Mastar Blok Komparatörünün” tasarım ve kurulumu gerçekleştirilecektir. Referans bir blokla karşılaştırma prensibinin uygulandığı bu sistemde, 125-1000 mm aralığındaki dikdörtgen ve kare kesitli mastar blokların uzunlukları ölçülebilecektir. Komparatörün üretiminin UME’de tamamlanması ile ticari bir ürün haline getirilip, hem ülke sınırları içindeki bazı kuruluşlar ve İkincil Seviye Laboratuvarlara hem de metroloji alt yapısının gelişmekte olduğu bazı ülkelerde UME Komparatörünün kullanılması söz konusu olabilecektir.
Bu proje ile birincil seviye bir ölçüm sistemi olan “Kısa Mastar Blok İnterferometresinin” tasarım ve kurulumu gerçekleştirilecektir. İnterferometrik ölçüm yönteminde, kısa mastar blokları (0,3-300 mm), 10-9 mertebesinde bir hassasiyette (nanometre) ölçülebilmektedir. Proje sonucunda, UME Dalgaboyu Laboratuvarı çalışanlarının daha önceki deneyim, bilgi ve tecrübelerinin aktarılabileceği bir “Kısa Mastar Blok İnterferometresi” kendi bünyemizde üretilmiş ve ticari bir sistem şekline getirilmiş olacaktır.