UME Akustik Laboratuvarı temel amacı akustik, titreşim ve yer çekimi ivmesi alanlarında ölçüm büyüklüklerin standartlarını birincil seviyede oluşturmak, muhafaza etmek, geliştirmek, uluslararası metroloji sistemine uluslararası karşılaştırmalar yoluyla entegre etmek ve verilen kalibrasyon, ölçüm ve deney hizmetleri ile ülke içerisinde veya dışında kurulu alt seviyedeki laboratuvarlara izlenebilirlik sağlayarak ölçüm birliğini oluşturmaktır. Laboratuvar faaliyet alanlarında ülke ihtiyaçları ve paydaşlarının talepleri doğrultusunda ilgili konularda araştırma projeleri üretmek laboratuvarın diğer bir amacıdır. Bu bağlamda laboratuvar, Avrupa Metroloji Araştırma Programı kapsamında araştırma projelerinde proje ortağı olarak görev almaktadır. Bu tip projeler, laboratuvarın yurtdışı işbirliklerinin, deneyim ve tecrübenin artmasını sağlamaktadır. Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ve çalışma alanları aşağıda özetlenmektedir.
Akustik Alanı
Laboratuvarda ses basıncı birimi standardının birincil düzeyde oluşturulması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Ayrıca; akustik ölçümlerinde kullanılan cihaz ve dönüştürücülerin birincil ve ikincil seviyelerdeki kalibrasyonları, gürültü kaynaklarının ses gücü düzeyinin belirlenmesi ölçümleri, yapı malzemelerinin ses yutma katsayısı ölçümleri, gürültü kaynaklarının yön karakterizasyonu ölçümleri, özel odalarda akustik testler, yerinde gerçekleştirilen özel akustik odaların karakterizasyonu ve kapalı hacimlerin çınlanım süresi ölçümleri laboratuvar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Laboratuvar tarafından ses basıncı birimi standardı 2 Hz - 25 kHz frekans aralığında IEC 61094-2 standardına göre oluşturulmuştur. Elde edilen standardın diğer ülkelerin ulusal standartlarına olan eşdeğerlik derecelerini belirlemek üzere hem Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Komitesi (CIPM) hem de Bölgesel Metroloji Organizasyonlar tarafından düzenlenen uluslararası karşılaştırmalara katılmaktadır. Ulusal standardın belirsizliği önde gelen ulusal metroloji enstitülerin standartlarının belirsizliği ile kıyaslanabilecek düzeydedir. Ulusal standardın değeri çeşitli cihaz ve dönüştürücülerin, örneğin; mikrofon, ses kalibratörleri, kalibrasyonu üzerinden alt seviyeye aktarılmaktadır. 50 Hz alt limit frekansına sahip Tam Yansımasız Oda, Çınlanım Odası ve geniş cihaz ve ölçüm altyapısı ile laboratuvar, ülke içinde ve dışında akustik alanında birçok hassas ölçümleri yapacak ve akustik metrolojisinin gerekli olduğu projelere katkı sağlayacak düzeyde olup, yurtiçi ve yurtdışında çeşitli projelere katılım ve katkı sağlamaktadır. Akustik Laboratuvarı aynı zamanda sıcaklık alanındaki “kelvin” biriminin yeni tanımında birincil standart olarak kabul edilen Akustik Gaz Termometresi sisteminin Sıcaklık Laboratuvarında kurulmasında da görev almaktadır.
Titreşim Alanı
Laboratuvarda doğrusal ivme ve şok birimi standartlarının birincil düzeyde oluşturulması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Titreşim ve kuvvet alanlarında ölçüm ve deneylerinde kullanılan cihaz ve dönüştürücülerin birincil ve ikincil seviyelerdeki kalibrasyonları, titreşim ölçümleri de laboratuvarın faaliyetleri arasında yer almaktadır.
Doğrusal ivme biriminin ulusal standardı, ISO 16063-11 standardına göre 0,4 Hz – 20 kHz aralığı için oluşturulmuştur. Şok birimi standardı ISO 16063-13 standardına göre oluşturulmuştur. Elde edilen standartlar diğer ülkelerin ulusal standartlarına olan eşdeğerlik derecelerini belirlemek üzere hem Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Komitesi (CIPM) hem de Bölgesel Metroloji Organizasyonlar tarafından düzenlenen uluslararası karşılaştırmalara katılmaktadır. Ulusal standartların belirsizlikleri önde gelen ulusal metroloji enstitülerin standartlarının belirsizliği ile kıyaslanabilecek düzeydedir. Birincil seviyede kalibrasyonu yapılmış referans dönüştürücüler kullanılarak alt seviyelere izlenebilirlik sağlanmaktadır. Önümüzdeki dönemlerde açısal ivme birimi standardının kurulması planlanmaktadır.
Mutlak Yerçekimi İvmesi Alanı
Mutlak yerçekimi ivmesi, coğrafik konuma (enlem, boylam ve yükseklik) bağlı olarak değişkenlik gösteren bir büyüklüktür. Mutlak yerçekimi ivmesi değeri; basınç, kuvvet, tork gibi türetilmiş SI büyüklüklerin standardının kurulmasında kullanılmaktadır. Kütle biriminin yeni tanımının yapılmasını takiben “Kibble Balance” sistemleri için oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde mutlak yerçekimi ivmesinin değeri, vakum ortamında serbest düşme hareketi yapan bir cismin aldığı yol ve buna bağlı olarak geçen zaman verileri kullanılarak A10 ve FG5-X model mutlak yerçekimi ivmesi ölçüm cihazları ile ölçülmektedir. Laboratuvar ortamında mutlak yerçekimi ivmesi değeri 2 µGal (1 Gal = 1 cm/s²) belirsizlik değeri ile elde edilebilmektedir. Bu kapsamda diğer ülkelerin ulusal standartlarına olan eşdeğerlik derecelerini belirlemek üzere hem Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Komitesi (CIPM) hem de Bölgesel Metroloji Organizasyonlar tarafından düzenlenen uluslararası karşılaştırmalara katılmaktadır. Bağıl gravimetre cihazlarının (CG-5, CG-6 vb.) kalibrasyonunda gerekli olan referans mutlak yerçekimi ivmesi değerlerini oluşturmak amacıyla Türkiye genelinde yaklaşık 90 noktada referans kalibrasyon baz istasyonları oluşturulmuştur. Elektrodinamik Laboratuvarında gerçekleştirilen yeni kütle tanımı ölçüm sistemine FG5-X Mutlak Gravimetre ölçüm sistemi kullanılarak periyodik mutlak gravimetre ölçümleri ile destek verilmektedir.
