Akışkanlar Laboratuvarı; Su Debisi, Gaz Debisi ve Hava Hızı Laboratuvarı olmak üzere üç alt laboratuvardan oluşmaktadır. Laboratuvarlar tarafından sağlanan hizmetler ve çalışma alanları aşağıda özetlenmektedir.
SU DEBİSİ LABORATUVARI
UME Su Debisi Laboratuvarı; ülke endüstrisinin su sayaçları ölçüm ve kalibrasyon hizmetlerini karşılamak amacı ile kurulmuştur. Laboratuvarda bulunan birincil seviye referans sistemlerin kapasitesi 0,01 m3/h ile 2000 m3/h debi aralığını kapsamaktadır ve ölçüm belirsizliği % 0,06 değerinin altındadır.
Laboratuvarda su besleme sistemi; laboratuvar içerisinde bulunan 300 m3 hacimli havuzdan veya laboratuvar dışında bulunan 35 m yüksekliğindeki su kulesinde bulunan 50 m3, 15 m3 ve 5 m3 hacimli sabit seviye tanklarından yapılmaktadır. Ölçüm hatlarına su besleme için çok sayıda frekans kontrollü pompalar bulunmaktadır. Bu pompaların maksimum debileri 20 m3/h ile 1000 m3/h arasında değişmektedir ve direk ya da su kulesi tankları üzerinden sistemi besleyecek şekilde ölçüm hatlarına bağlanmıştır.
Su sıcaklığının kontrol edilmesi gereken ölçümler için (örneğin sıcak su sayaçları), laboratuvarda ayrıca su sıcaklık kontrollü, su havuzundan bağımsız olarak çalışan ve ölçüm hattına sıcak veya soğuk su veren iki ayrı tank mevcuttur. Su Debisi Laboratuvarı’nda toplam 15 adet ölçüm hattı vardır ve bu ölçüm hatlarının çapları DN-250 ve DN-5 aralığında değişmektedir. Bu ölçüm paslanmaz çelik borulardan oluşup, otomatik vanalar, değişik türdeki referans akış ölçerler (Coriolis, manyetik ve ultrasonik) ve sıcaklık/basınç sensörleri ile donatılmıştır. Laboratuvarda gravimetrik esaslı birincil seviye sistemler referans olarak kullanılmaktadır. Bu sistemlerden dört adet mevcut olup, hepsi Türkiye’de tasarlanmış ve imal edilmiştir. Sistemlerin maksimum tartım kapasiteleri 10 kg, 1 ton, 5 ton ve 30 tondur. Sistemlerin tamamı flying start and stop modunda kullanılmaktadır. Bunların haricinde 1 adet Piston Prover hacimsel debi ölçüm sistemi bulunmaktadır.
Su Debisi Laboratuvarı’nda bulunan tüm ekipman ve cihazlar bir PLC sistemi tarafından kontrol edilmekte ve ölçümler bilgisayar aracılığıyla yapılmaktadır. Laboratuvarda yapılabilen ölçümler aşağıda sıralanmıştır.
• Su sayaçlarının kalibrasyonu ve testleri
• Sıcak ve soğuk su sayaçlarının testi
• Vana, armatür ve pompa deneyleri
GAZ DEBİSİ LABORATUVARI
Gaz Debisi Laboratuvarı’nda bulunan çok sayıdaki gaz debisi referans cihazları; 1 ccm’den 14100 m3/h kadar geniş bir debi aralığını kapsamaktadır. Laboratuvarda farklı tipteki gaz sayaçları ve debimetre cihazlarının kalibrasyonları ve testleri yapılabilmektedir. Laboratuvarda birincil seviye referans sistemi Bell-Prover cihazıdır. Bu cihaz atmosfer basıncı koşullarında 0,2 m3/h ile 100 m3/h debi aralığını % 0,2 belirsizlik değeri ile kapsamaktadır. Bell-prover cihazının ana parçaları çan şeklindeki bir silindir, silindir ağırlığını dengede tutan bir karşı ağırlık ve silindir hareketini ölçen bir dönel enkoderdan oluşmaktadır.
Silindir içerisine hava dolarken gaz basıncı ile yukarı doğru hareket eden çanın zamana karşı yer değiştirmesi dönel enkoder vasıtasıyla ölçülerek içerisine dolan hacim ve debi değeri elde edilmektedir. Bell prover cihazı UME Boyutsal, Basınç, Zaman-Frekans ve Sıcaklık Laboratuvarları’ndan izlenebilirdir. Laboratuvarda bulunan tüm diğer referans cihazların izlenebilirliği Bell-Prover cihazından sağlanmaktadır.
Düşük gaz debileri için kullanılan diğer referans cihazlar ıslak tip gaz sayaçları (İng. wet gas meters) ve kuru piston (dry piston) cihazlarıdır. Islak tip gaz sayaçları ile 2 l/h - 18 000 l/h debi aralığı % 0,25 belirsizlikle, kuru piston cihazları ile de 1 ccm - 50 LPM debi aralığında % 0,25 belirsizlikle hizmet verilmektedir.
UME Gaz Debisi Laboratuvarı’nda yeni ölçüm cihazları geliştirilmektedir. Sonik nozul bank gaz debisi ölçüm ve kalibrasyon sistemi laboratuvarda geliştirilen cihazlara en yeni örnektir. Bu sistem maksimum altı nozul ile çalışmakta ve her bir nozul debi aralığı giriş hava basıncı ve nozulun çapı aracılığıyla kontrol edilmektedir. Sonik nozul sistemi çok kararlı seviyede 120 m3/h debisine kadar kesintisiz sabit hava akışını % 0,21 belirsizlikle sağlayabilmektedir. Tüm sistem bilgisayar aracılığıyla kontrol edilmektedir. Müşteri ihtiyaçları ve isteklerine göre özellikle doğal gaz dağıtıcı firmaları ve gaz sayacı üreticileri için sonik nozul bank kalibrasyon ve test cihazları üretilebilmektedir.
Laboratuvarda ayrıca çok sayıda türbinmetre cihazı, referans cihazlar olarak atmosfer basıncı koşullarında kullanılmaktadır. Bu türbinmetre cihazları ve test sistemleri ile UME Gaz Debisi Laboratuvarı tarafından aşağıda verilen debi aralıklarında test ve kalibrasyon hizmetleri verilmektedir:
• 10 m3/h - 6600 m3/h debi aralığında % 0,45 belirsizlikle
• 14100 m3/h debi değerine kadar % 0,80 belirsizlikle
HAVA HIZI LABORATUVARI
UME Hava Hızı Laboratuvarı’nda 0,5 m/s ile 40 m/s hava hızı aralığında değişik tipteki anemometrelerin ve hava hızı ölçerlerin kalibrasyon ve test hizmetleri Eyfel tipi 315 mm nozul çıkışlı açık Rüzgar Tüneli vasıtasıyla verilmektedir.
Laboratuvarda iki boyutlu bir Lazer Doppler Anemometre (LDA) cihazı ana referans olarak kullanılmaktadır. Bu cihazın birincil seviyedeki kullanımını sağlamak amacıyla bir döner disk cihazı laboratuvarda geliştirilmiştir. Bu cihaz basit olarak sabit hızlarda dönen bir cam tekerlekten oluşmaktadır. LDA cihazının kalibrasyonu tekerleğin üst yüzeyinde hız ölçümleri gerçekleştirilerek yapılmaktadır. Tekerleğin yüzeysel (yada çizgisel) hızı açısal hız ve tekerlek çapına bağlı olmasından dolayı; LDA cihazının izlenebilirliği UME Boyutsal ve Zaman-Frekans Laboratuvarı tarafından sağlanmaktadır. Laboratuvarda yapılan çoğu kalibrasyon ve testlerde pitot tüp cihazı referans olarak kullanılmaktadır.
Laboratuvar Projelerinden Örnekler
- FP7 EMRP Projesi, HLT07 MeDD İlaç Dağıtımı İçin Metroloji (2012-2015)
- FP7 EMRP Projesi, METEOMET-Meteoroloji için Metroloji (2011-2014)
