Kütle Laboratuvarları; Kütle, Hacim-Yoğunluk ve Viskozite Laboratuvarı olmak üzere üç alt laboratuvardan oluşmaktadır. Laboratuvarların faaliyetleri aşağıda verilmiştir.
KÜTLE LABORATUVARI
SI birim sisteminde yer alan yedi temel birimden biri olan kütle birimi kilogramdır. Kütle birimi kilogram, 1901 yılında düzenlenen 3.CGPM (Conference Generaledes Poids et Mesure) toplantısında alınan kararla tanımlanmıştır. “Kütle birimi kilogramdır ve uluslar arası kilogram prototipinin kütlesine eşittir”. Birincil seviye kütle ölçümlerin izlenebilirliği Türkiye’nin 54 nolu ulusal kilogram prototipiyle gerçekleştirilmektedir. Birincil seviyede birimin gerçekleşmesinde çok yüksek metrolojik özelliklere sahip olan E0 sınıfı kütle standartları ve çözünürlüğü 0,1 mg ve maksimum kapasitesi 1 kg olan kütle komparatörü kullanılmaktadır. Kütle Laboratuvarı’nda birincil seviyede 1 kg kütle standardı 30 mg belirsizlikle belirlenmektedir. Belirlenen bu belirsizlikle Kütle Laboratuvarı tarafından birincil seviye kütle standartları ve referans kütle standartları oluşturulmaktadır. Laboratuvarda gerçekleştirilen bu standartlarla, yasal metroloji, endüstriyel metroloji, bilimsel çalışmalar ve türetilmiş fiziksel büyüklükler olan kuvvet, yoğunluk ve basınç gibi alanlarda izlenebilir ölçümler sağlanmaktadır.
Kütle Laboratuvarı tarafından; hava yoğunluğunun, hava, vakum ve durağan gaz ortamında deneysel olarak belirlenmesi, faklı ortamlarda (vakum, durağan gaz ve hava) bekletilen kütle standartlarının saklama koşullarının belirlenmesi, temizlik etkilerinin incelenmesi ve vakumdan havaya geçiş yöntemlerinin incelenmesi gibi bilimsel araştırmalar da yapılmaktadır.
HACİM - YOĞUNLUK LABORATUVARI
Hacim bir SI birimi değildir, ancak Uluslararası Birimler Sistemiyle kullanımı kabul edilmiş bir birimdir. “1 kg saf suyun hacmi 1 L olarak tanımlanmıştır.” (3. CGPM 1901). 1901’de yapılan tanım yürürlükten kaldırılmış, yerine “1 L’nin 1 desimetre küpe eşit olduğu kabulü yapılmıştır.” (12. CGPM 1964) Hacim biriminin, “l” veya “L” şeklinde gösterilebileceği kararlaştırılmıştır. (16. CGPM, 1979). Laboratuvarda, arşimet ilkesini esas alan ve hidrostatik tartım yönteminin kullanıldığı ölçüm sistemiyle 1 g ile 50 kg arasındaki referans kütlelerin hacim değerinin izlenebilirliği sağlanmaktadır. TÜBİTAK UME Hacim-Yoğunluk Laboratuvarı tarafından oluşturulan birincil seviye standartlar kullanılarak gravimetrik ölçüm yöntemiyle tek kanallı pistonlu pipet-büretlerde 5 µL - 10000 µL arasında, cam hacim kaplarında 0,1mL - 5000 mL arasında ve metal hacim kaplarında 2 L - 200 L arasında ölçümlere izlenebilirlik aktarılmaktadır.
Yoğunluk için kullanılan SI birimi kg/m3’tür. Laboratuvar tarafından oluşturulan birincil seviye standartlar kullanılarak Cuckow yöntemiyle 650 kg/m3- 2000 kg/m3 skala aralığındaki hidrometrelerin izlenebilirliği sağlanmaktadır.
VİSKOZİTE LABORATUVARI
Viskozite, sıvıların akmaya karşı gösterdikleri direnç olarak tanımlanmaktadır. Kısa bir ifadeyle akışmazlık olarak tanımlanan bu fiziksel özellik Dinamik ve Kinematik viskozite olarak iki ana başlık altında incelenmektedir. Viskoziteleri incelenecek olan sıvılar da, Newtonian sıvılar ve Non-Newtonian sıvılardır.
Viskozite Laboratuvarı izlenebilirliğini iki defa destile edilmiş saf suyun normal atmosfer basıncı (0,101325 MPa) altında 20°C’deki yoğunluğu rW =0,99820 g/cm³ alındığında buna karşılık gelen kinematik dinamik viskozite değerlerini almaktadır. Saf suyun uluslar arası kabul görmüş viskozite değerleri ISO/TR 3666:1998 dokümanında yayınlanmıştır. Viskozite Laboratuvar tarafından izlenebilirliğin aktarılmasında birincil referans ubbelohde viskometreleri kullanılmaktadır.
Ayrıca laboratuvarda oluşturulan birincil seviye standartlar kullanılarak newtonian sıvıların 0,5 mm²/s - 100 000 mm²/s aralığında kinematik ve dinamik viskozite ölçümlerine izlenebilirlik aktarılmaktadır. 0,001 mm²/s² - 100 mm²/s² aralığında ise ubbelohde viskometrelerde ve rotasyonel viskometrelerde izlenebilirlik sağlanmaktadır.
